http://sonin.mn/news/politics-economy/29377

Тагнуулын хурандаа Д.Цогтбаатарын захидал 

 

Нийтэлсэн: 2014-07-28 14:42:11

Улсын Их хурлын Хүний эрхийн дэд хорооны дарга Д.Ганбат танаа

Хүсэлт

2014-05-22 Зуун мод хот  

Хууль бус үйл ажиллагааг таслан зогсоох тухай

Юуны өмнө Та бүхний цаг заваас хугаслан буйдаа гүнээ хүлцэл өчье.

Донровын Цогтбаатар би 1974 онд хотод төрж МУИС, ОХУ-ын Холбооны аюулгүй байдлын албаны Академи, мөн Академийн докторантурыг тус тус төгсөж, 1998 оноос ТЕГ-т ажилтнаас тасаг, хэлтэс. газрын дарга хүртэл бүх ажлыг эрхлэн ажиллаж ирлээ. Энэ хугацаанд тус газрын Сөрөх тагнуулын газрын даргаар хоёр удаа томилогдож ажилласан ба хариуцсан ажилдаа тодорхой амжилт гаргаж Төр, байгууллагын шагналаар олонтаа шагнуулсан ба захиргааны болон бусад зөрчил, гэмт хэрэгт холбогдож байсангүй.

Харамсалтай нь, хувийн өс хонзонгийн улмаас намайг буруутгах зорилго бүхий тодорхой хүний зохион байгуулалттай, хууль бус үйл ажиллагааны улмаас 2013 оны тавдугаар сараас эхлэн өнөөдрийн байдлаар огт үндэслэлгүй 3 эрүүгийн хэрэгт, миний эхнэр мөн л ямар ч хамааралгүй атлаа 1 эрүүгийн хэрэгт холбогдож эдгээр нь өнөөдрийг хүртэл нэг нь ч эцэслэн шийдэгдээгүй байна.

Д.Цогтбаатар би төрийн эрх бүхий байгууллагуудын шалгалтын үйл ажиллагааг хүндэтгэж бүх зүйл хуулийн дагуу шийдвэрлэгдэнэ гэсэн итгэл үнэмшлээр өнөөг хүргэсэн боловч өнгөрсөн бүтэн жилийн хугацаанд намайг үндэслэлгүйгээр мөрдөн мөшгөх, гэмт хэрэгт холбогдуулах, цагдан хорих заналхийлэх зэргээр хохироох явдал хэрээс хэтэрсэн тул Та бүхэнд хандаж буйг ойлгож хүлээн авахыг хүсэж байна.

Миний ийнхүү хохирч буй нь эдүгээ АТГ-ын дэд даргаар ажиллаж байгаа Батаа овогтой Хурцын хувийн өс хонзонгийн сэдэлтэйгээр албаны эрх мэдлээ урвуулан ашигласан хууль бус үйл ажиллагааны үр дүн юм.

Миний хувьд Б.Хурцтай ямар нэгэн хувийн өс хонзонгүй ба түүнтэй 2005-2006 онд ТЕГ-т ажиллаж байхдаа түүний зарим хууль бус тушаалыг биелүүлэхээс татгалзсан, зарим зохисгүй үйлдлийг нь илээр шүүмжилдэг байснаас надад дургүйцэх болсон ба хожим нь тэрээр ТЕГ-аас чөлөөлөгдөх болсныгоо миний илээр шүүмжилж, шаардлага тавьж байснаас болсон гэж үзэж намайг үзэн ядаж эхэлсэн нь тодорхой болсон юм.

Би түүний удирдлагад ажиллаж байхдаа дараахь байдлаар санал зөрөлдсөн бөгөөд тухайлбал, . Хурц нь ТЕГ-ын Сөрөх тагнуулын газрын даргаар 2005-2006 онд ажиллаж байхдаа:

-ГЕГ-ын дарга X.Баатарт холбогдох хэргийг шалгах явцад уг хэрэгт шалгагдаж байсан Амгаланбаатар гэгчээс эрүүгийн хэргээс гаргаж өгнө хэмээн 50 сая төгрөг авсныг би эхнээс нь эсэргүүцэж, уг мөнгийг эрүүгийн хэрэгт хавсаргаж прокурорт шилжүүлэх шаардлагыг байнга тавьж байсны улмаас үл ойлголцолд хүрсэн.

-2006 оны 3 сард Б.Хурц нь өөрийн “Сарнайх" хорооллын дэргэд баригдаж байсан ХУД-ийн 12-р хороонд байрлалтай "Сөүл констракшн" (өөр нэртэй байж болох) барилгын компаний барьж буй байрны цахилгааны подстанцийг шатаах, эсвэл дэлбэлэх үүргийг тухайн үед хэлтсийн даргаар ажиллаж байсан В.Нямханд, тасгийн дарга П Бадамгарав бид гуравт өгч ямар учиртайг нь лавлахад:... ТЕГ-ын төсвийг нэмүүлэхийн тулд ямар нэг террорист халдлага болсон мэт байдал бий болгоно, чи Орост төгссөн байж яагаад мэдэхгүй байна вэ? ОХУ-ын ХАБХ дандаа л ийм юм зохион байгуулдаг шүү дээ ... гэж байв. Тухайн үед уг тушаал нь Б.Хурцын бизнесийн өрсөлдөгчөө дарах гэсэн зорилготой нь илт байсан тул би эсэргцэж байсан билээ.

-2005 оны намар Б.Хурцын өгсөн үүргийн дагуу тухайн үед ЭЦГ-ын дарга байсан, эдүгээ БНАСАУ-д суугаа элчин сайд М.Ганболдын гар утсыг чагнахдаа өөр хүний нэрээр тогтоол үйлдэж, хууль бусаар хянаж байсан нь 2006 оны хавар илэрсэн хэрэг гарсан бөгөөд миний хувьд энэ талаар огт мэдээгүй байсан боловч Б.Хурц өөрийн дээрх хууль бус үйл ажиллагааг намайг М.Ганболдод хэлсэн хэмээн үзэж өсөрхөх болсон ;

-Б.Хурц нь тухайн үед удирдлагад нь ажиллаж байсан залууст: ... та нар хоёрын хооронд ганц хоёр сая төгрөг хүмүүсээс авч болохгүй, удахгүй бид нарыг 200 - 300 сая төгрөгөөр гуйдаг болно ; ... удахгүй бид нарыг улстөрчид томилдог биш харин бид тэдний "но"-г цуглуулж байгаад тэднийг удирддаг болно ... зэрэг зохисгүй яриа өгүүлбэрийг нь илээр шүүмжилдэг байсан зэргээс болсон хэрэг юм.
Дээрх байдлаас үүдэн Б Хурц нь Д.Цогтбаатар намайг дараахь байдлаар илт үндэслэлгүйгээр эрүүгийн 3 хэрэгт холбогдуулах ажлыг зохион байгуулаад байна.

1. 2012 оны 12 сард Д.Цогтбаатар надад хандсан иргэн, авлигын гэмт хэргийн шинжтэй 19 өргөдөл, компаний видео танилиуулга бүхий флэш дискийн хамт өгсөн нь а) АТГ-ын харьяалах асуудал ; б) дурьдсан зүйлийг 2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд улс төрийн зорилгоор ашиглах магадлалтай байсан тул би Б.Хурцад (түүнтэй урьдчилан зөвшилцсөний дагуу дээрхи 2 үндэслэлийг хэлж) өгсөн.

Миний энэ үйлдэл нь НҮБ-ын авлигын эсрэг конвенци, МУ-ын Авлигын эсрэг хууль, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хуулиудыг удирдлага болгон үүргээ биелүүлж АТГ-ын албан тушаалтанд мэдэгдсэн хууль бсны үйл ажиллагаа атал Б.Хурц нь миний анхааруулж хэлсний дагуу ямар ч арга хэмжээ (5 сар) аваагүйгээр үл барам намайг төрийн нууц материалыг Б.Хурцад задруулсан гэх зохиомол хэрэг (ЭХ-ийн 87.1 дэх зуйл ) үүсгэн шалгах ажлыг УЕП-ын дэргэдэх МБА-ны дарга И.Пүрэвцоггтой хамтран явуулсан.

Уг материал (өргөдөл) нь шинжээчийн 2013 оны 06 сарын 03-ны өдрийн дүгнэлтээр ‘Төрийн нууцад хамаарахгүй" гэсэн боловч одоо болтол эцэслэн шийдвэрлэгдээгүй байна.

Энэ хэргийг шалгах явцад МБА-ны дарга И.Пүрэвцогт нь дуудаж заналхийлэх, мөрдөн байцаагч Тулга нь ТЕГ-т ирж ажилтнуудтай уулзах үедээ ТЕГ-ын нууц мэдээллийн сангийн компьютерийн дэлгэцнээс "маш нууц" мэдээг гар утасны аппаратаар нууцаар авч байгаад баригдсан.

ТЕГ-ын нууц эх сурвалжийг задруулсан гэх мэт хууль бус үйл ажиллагаа олноор гарч, зөвхөн Д.Цогтбаатар намайг яллах талыг баримталж ЭБШХ-ийг явуулах төдийгүй мөрдөн байцаагч Тулгыг Б.Хурц АТГ-т дуудаж уулзан; ... чи Д.Цогтбаатарыг заавал. яаж ийж байгаад эрүүгийи хариуцлагад татуулна шүү... гэж нөлөөлсөн явдал ч гарч байв.

Мөн 2012 оны 12 сард миний сануулж хэлсээр атал (2013 оны ерөнхийлөгчийн сонгуульд хууль бусаар ашиглагдаж болзошгүйг) ямар ч арга хэмжээ аваагүйгээр үл барам эсрэгээр нь Д.Цогтбаатар намайг Ерөнхийлөгчийн эсрэг үйл ажиллагаа зохион байгуулсан гэх гүтгэлгийг тарааж байсан болно.

-УМБГ-аас намайг 2013 - 06 - 03 нд ЭХ-ийн 148.111 зүйлээр эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж 2 сар цагдан хорьсон. Ингэхдээ ХБНГУ-ын иргэний эхнэр Гантуяагаас их хэмжээний мөнгө залилан авсан хэмээн шалгасан ба шалгах үндэслэл нь: Д.Цогтбаатар намайг эдгээр хүмүүсийг шалгах ажпын хэсэгт орж ажиллаж байсан, Гантуяагийн банкинд хадгалуулсан мөнгийг очиж шалгалаа гэх үндэслэлүүд байв.

Гэтэл эдгээр үйл ажиллагаа явагдаж байх үед уюу 2005 оны эхний хагаст би Монголд байгаагүй, ОХУ-д гэр бүлийн хамт байсан (2004 оны XII сараас 2005 оны VII сарын сүүлч хүртэл), ТЕГ-т тухайн үед дээрх хэргийг шалгах ажлын хэсэг батлагдаж байгаагүй. Гантуяа гэгч нь Д.Цогтбаатар намайг танихгүй, надад ямар нэгэн мөнгө, эд зүйлс залилан мэхлүүлээгүй нь тогтоогдсон боловч энэ хэрэг мөн л одоо хүртэл эцэслэн шийдэгдээгүй байна.

Энэ хэрэгт намайг буруутгасан дээрх үндэслэлийг бүрдүүлсэн мэдүүлгүүдийг Б.Хурц өгсөн ба түүний мэдүүлгийг үндэслэж 2013 - 06 - 17 нд намайг хорьж мөрдөх хугацааг сунгахын тулд яллаглагчаар татаж байв.

Б Хурц нь намайг энэ хэрэгт сэжиглэгдэн хоригдсоны дараа уг хэрэгт гэрч болох ОХУ-д хамт байсан хүмүүсийг АТГ-т дуудуулах. миний гэр бүлийн гишүүдийг хууль бусаар (уг хэргийг АТГ шалгаагүй) мөрдөн мөшгих, урьдчилан хорих 461-р ангид эргэлт уулзалт, өмгөөлөгчтэй уулзах үед утсан харилцааг хянах зэрэг үйл ажиллагааг ил явуулах болсон.

Энэ хэрэг үүсэхээс 3 сарын өмнө News.mn сайт болон бусад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр Д Цогтбаатар миний талаар « Цагдаагийн хурандаа Д.Цогтбаатарт эрүүгийн хэрэг үүсгэжээ» гэсэн гарчигтай огт үндэслэлгуй гүтгэлэг нийтлэгдсэн ба энэ нийтлэлийн News.mn сайтад тавигдсан төлбөрийг АТГ-ын гүйцэтгэх ажлын зардлаас “тусгай ажлын зардал" хэмээн баримт үйлдэж авсан нь тогтоогдсон (баримт бий).

Мөн энэ үед Б.Хурц нь : ... Д.Цогтбаатарыг удахгүй хориулж, хэн ч биш бопгоно .... гэж байсан бол намайг хоригдсоны дараа түүнтэй уулзсан ТЕГ-ын даргад “Би Д.Цогтбаатараас хувийн өсөө авч байхад бүү саад бол. Би түүнд ямар нэг аргаар ял өгүүлнэ... . Д.Цогтбаатар амьд явах эрхгүй хүн ...” зэргээр ил шууд хэлж , олон улсын конвенцууд, МУ-ын үндсэн хуулиар хамгаалсан миний эрхэнд халдан заналхийлж байв. (Б.Хурц нь дээрх хэргийн явцад Гантуяатай харилцаж байсан, Гантуяагийн гэрийн үйлчлэгч нь Б.Хурцын эхнэрээр дамжуулан Б.Хурцтай уулзаж Гантуяад холбогдох хэргийг аргалж өгөхийг гуйж байсан зэрэг энэ хэрэгг намайг сэжигтнээр татахаас илүүтэй Б.Хурцыг сэжиглэх сэжүүр илэрсэн талаар цагдаагийн ажилтнууд ярьсан байдаг юм ).

Миний бие дээрх хэрэгт үндэслэлгүйгээр сэжиглэгдэж 2 сар хоригдсон талаараа УМБГ-т хандахад - таныг Б.Хурц гэх хүний мэдүүлгээр голлон шалгасан, эрүүгийн хэрэгт Б.Хурцын өгсөн мэдүүлэг байгаа тул та хэрэг бүрэн шийдэгдсэний дараа гомдлоо гаргаарай гэж хэлснээр өнөөдрийг хүрэв.

3. Дээрхи 2 хэрэгт би дээр тоочсоноор хилсээр шалгагдаж, өнөөдрийг хүртэл шийдвэрлэж өгөхгүй (хэрэгсэхгүй болгох талаар өмгөөлөгч 7 удаа, би 2 удаа хүсэлт гаргасан) хохирсоор атал энэ оны 04-р сарын 04-нд АТГ-аас эрх мэдлээ хэтрүүлсэн (ЭХ -ийн 264.11) гэх хэрэгт шалгах болж мөн өдрөөс Төв аймаг дахь урьдчилан хорих төвд хоригдон өнөөдрийг хүрлээ.

Энэ хэрэг нь ТЕГ-т 2012 онд хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу тодорхой үндэслэлтэйгээр МУ-ын Эрүүгийн хуулийн 82-р зүйлээр шалгагдсан иргэн Г.Бадамрагчаа, харьяалалгүй этгээд болох өвөр монголын О.Цэнгэл нарын ТЕГ-ын ажилтнуудаас хариугаа авах гэсэн гомдлоос үүссэн бөгөөд энэ хэрэгт би огт хамааралгүй, АТГ-ын үүсгэсэн эрүүгийн хэргийн 264.II зүйл дэх хэрэг нь "хүндэвтэр" хэрэг тул хорьж шалгах үндэслэлгүй атал "оргож болзошгүй" гэх хууль бус үндэслэлээр цагдан хориод байна. Гэтэл миний бие өмнөх 2 хэрэгт таслан сэргийлэх арга хэмжээ хоёр давхардуулан авагдсан, оргон зайлах ямар ч боломжгүй (миний хувьд оргох нь ямар ч утгагүй) хүн билээ.

Харамсалтай нь энэ хэрэг мөн л Б.Хурцын сонирхол, зохион байгуулалтаар эхэлж, мен л урьдийн сценарийн дагуу 1 жилийн өмнөөс интернет болон бусад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр "Д.Цогтбаатар нь О.Цэнгэл нарыг хэлмэгдүүлсэн"" гэх гүтгэлгийг төлбөртэйгээр нийтлүүлж, О.Цэнгэл нарын хэргийг шүүхээр цагаатгуулж, хариуд нь тэднээр намайг гүтгүүлэх байдлаар ажиллагаа явуулж эхлээд байна.

Энэ талаар О.Цэнгэл нар нь 1 жилийн емнөөс шүүхээр орж цагаатгуулахаар хүмүүстэй ‘"тохиролцсон" дараа нь ТЕГ-ын болон прокурорын ажилтнуудыг шийтгүүлнэ, бидний ард Б.Хурц дарга зогсож байгаа хэмээн ярьж явсан нь эдүгээ ийнхүү хэрэгжиж буйд харамсаж байна.

Хэдийгээр үнэмшилгүй мэт санагдаж болох ч Б.Хурц нь зөвхөн намайг буруутгах үүднээс ТЕГ-ын удаан хугацаанд хуулийн дагуу явуулсан ажлын үр дүн болох 2 хэргийг шүүхээр хэрэгсэхгүй болгох, цагаатгах шийдвэрийг гаргуулаад байна.

Энэ нь эх орноосоо урвасан гэх В.Нямханд болон энэхүү О.Цэнгэл нарт холбогдох хэргүүд юм. Эдгээр нь прокурорын хяналтын дор хуулийн дагуу явуулсан. тодорхой баримт нотолгоотой хэргүүд байсныг ийнхүү үлэмж эргэлзээтэйгээр шийдвэрлэсэнд ТЕГ-ын бие бүрэлдэхүун болон тус байгууллагатай далд хэлбэрээр хамтран ажилладаг хүмүүс ихээхэн цочирдож, төрд итгэх итгэл үнэмшилд нь тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж буйг дурьдах нь зүйтэй болов уу.

Миний зүгээс хамгийн гайхаж буй нь Д.Цогтбаатар намайг Б.Хурц АТГ-ын дэд дарга болсноосоо хойш бүх төрөл садан, найз нөхдийг минь шалгаж, мөрдөж мөшгөөд ч хууль зөрчсөн явдал байхгүй тул арга мухардахдаа төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны үр дүнг хөсөрдүүлэээд ч хамаагүй намайг буруутгахад чиглэж буйд маш их харамсаж байна.

Эдүгээ намайг шалгаж буй хэрэгт 14 хоногоос илүү хугацаагаар хорих нөхцөл бүрдүүлэхийн тулд өвөрлөгч О.Цэнгэлээр ... энэ Д.Цогтбаатар нь 2008 онд намайг аптны уурхайтай байх үед мөнгө нэхсэн хүн мөн шиг байна... гэх гүтгэлгийг гаргуулж хорих хугацааг сунгах зэргээр хуулийг бүдүүлгээр зөрчсөн үйл ажиллагаа явуулж байна.

Өнөөдрийн байдлаар надад үүсгээд байгаа хэргүүд нь Эрүугийн хуулийн 148.111:149.111; 87.1; 264.11 дахь зүйлүүд байгаа ба эдгээрээс зөөхөн 264.11 заасан "эрх мэдлээ хэтрүүлэх” зүйл нь АТГ-ын харьяалалд бусад нь цагдаа болон бусад байгууллагад харьяалагдах юм.

Гэтэл прокурорын байгууллагаас эдгээр хэргүүдийг бүгдийг нь АТГ-т хууль зөрчин харьяалал тогтоосон нь дээр дурьдсаны адил Б.Хурцын зүгээс хувийн хонзонгоо авах боломжийг бүрдүүлж, миний хувьд өөрт холбогдох хэргүүдийн бодит байдлыг хөндлөнгийн нөлөө, оролцоогүйгээр шийдвэрлүүлэх боломжийг хасч буй хэрэг юм.

Түүнчлэн, 2014 - 04 - 04 нд намайг цагдан хорьсоны дараа миний эхнэр, бага насны 2 хүүхдийг минь олон хоногоор дагаж мөрдөх болсон нь илэрсэн ба энэ нь Б.Хурцын “ амьд явах эрхгүй" гэх заналхийлэл хэрэгжих бодит эрсдэл гэж үзэхэд хүргэж байна.

Олон улсын хэвшиж тогтсон зарчим, хэм хэмжээгээр бол тухайн хэрэгт шалгагдаж буй иргэнээс бусад гэр бүлийн гишүүдийг мөрдөн мөшгих нь бие даасан гэмт хэрэгт тооцогддог. Гэвч энэ хууль бус үйл ажиллагаа нь 2013 оноос өнөөг хүртэл тасралтгүй явагдаж байна.

Мөн миний хуулиар хүлээсэн үүргээ биөлүүлэх явцад шалгагдаж байсан хүмүүсийг турхирч миний болоод ТЕГ-ын ажилтнуудын эсрэг ажиллуулж, тэднийг айлгаж дарамтлах явдал ч хэрээс хэтрэв. Тухайлбал: В.Нямхандыг нууцаар мөрдөн шалгадаг (АТГ-ын) нэгжид томилж, өнгөрсөн хугацаанд зөвхөн намайг мөрддөг албан бус групп байгуулж ажиллуулж ирсэн ба АТГ-ын өмнө шийдвэрлэвэл зохих асар их ажил байхад зөөхөн намайг буруутгах сэжүүр олохын тулд улсын хөрөнгийг үргүй зарцуулж байгаад харамсаж байна.

Дээрхи байдлыг дугнэвэл:
АТГ-ын дэд дарга Б Хурц нь Д.Цогтбаатар надаас хувийн өс хонзонгоо авахын тулд албан тушаал, эрх мэдэл, нөлөөгөө ашиглан жирийн нэгэн гэр бүлийг хэдэн жилээр хууль бусаар мөрдөн мөшгиж, хугацаагүйгээр зохиомол хэрэгт татаж, хорьж, гэм буруу нь тогтоогдоогүй байхад хэвлэл мэдээллээр гүтгэн доромжлох ажлыг төрийн мөнгөөр явуулж, иргэн хүний амьд явах эрхийг эчнээгээр хасч, хууль шүүхээс гадуур урьдчилан ял шийтгэл оногдуулах зэргээр сэтгэл санаа болон бие махбодийн хувьд хохироох явдал хэрээс хэтрээд байна.

Өнөөгийн эрх зүйт нийгэмд Д.Цогтбаатар би хэн нэгэнд таалагддаггүй, эсвэл гомдоосон байсан ч ямар ч хууль зөрчөөгүй тохиолдолд гэмт хэрэгт татагдаж дөрвөн зохиомол эрүүгийн хэрэг) хорьж мөрдүүлэх ёсгүй гэж үзэж байна.

Тэрээр АТГ-ын дэд даргаар томилогдсоноосоо хойш АТГ, ЦЕГ, УЕП-ын дэргэдэх мөрдөн байцаах албаны бүхий л хүч хэрэгслийг ашиглаж намайг мөрдөн мөшгиж шалгахад миний хувьд ямар нэг хууль зөрчсөн зүйл илрээгүй байхад яагаад больчихож болдоггүй юм бэ?

Миний хувьд Б.Хурцтай хувийн журмаар учраа ололцох гэж хэдэнтээ оролдсон.
Хүлээсэн үүргээ биелүулсэн албан хаагчдыг хэн ч хамгаалахгүй, Монгол төрийн эсрэг үйл ажиллагаа явуулж байсан харьяалалгүй этгээдийн өс хонзонг төрийн байгууллага авсаар байх уу.

Та бүхэн Монгол Улсын иргэн Д.Цогтбаатар болон миний эхнэр Ч.Мандах, хоёр хүугийн минь төлөө дараахь арга хэмжээг яаралтай авч өгөхийг хүсч байна.

1. Д.Цогтбаатар миний холбогдоод буй дөрвөн хэрэгт хувийн ашиг сонирхлоор хандаж буй хөндлөнгөөс болон албан тушаал эрх мэдлийн хувьд нөлөөлөх бүрэн боломж магадлалтай АТГ-ын дэд дарга Б.Хурцын эрх хэмжээнээс гадуур, АТГ-аас өөр байгууллагад хуулийн дагуу харьяалуулж бодит байдлыг шударгаар тогтоож шийдвэрлүүлэх боломжоор хангах;

2. Би болоод миний гэр бүлийн гишүүдийн амьд явах эрх, аюулгүй байдалд заналхийлж буй заналхийлэл, хууль бус мөрдөлт мөшгөлтийг зогсоох;

3. Прокурор, шүүхийн байгууллагад хөндлөнгөөс нөлөөлөх, ялангуяа Б.Хурцын хууль бус нөлөөлөл маш их байгааг анхаарч Д.Цогтбаатар намайг хууль бусаар цагдан хорих зэргээр эрх зүйн байдлыг минь дордуулж буй талаар хуулийн дагуу шаардлагатай арга хэмжээг авах (миний бие 2013 онд анх цагдан хоригдсон үеэс дээрх байгууллагын ажилтнуудад хандаж үзэхэд тэд бүгдээрээ хуульд заасан боломж буйг «дээрээс эхэлсэн тул аргагүй» гэдэг үгээр хэлдэг болсон бөгөөд энэ нь улс төрийн ямар нэг нам хүч бус АТГ-ын Б.Хурц гэдэг хүн болох нь нийтэд ил бөгөөд энэ хүний бусдын нэр барьж хуулийн болон бусад байгууллагад нөлөөлөх, дураараа аашлах явдал хэрээс хэтэрч буйг анхаарахыг хүсч байна)

4. Төрийн хөрөнгийг зарцуулан хэвлэл мэдээллээр бусдыг гүтгэх, эрүүгийн онц ноцтой хэрэгт худал мэдүүлэг өгөх байдлаар бусдыг хэрэгт холбогдуулах, гэрч хохирогчдод нөлөөлөх, иргэдийг хууль бусаар тагнах зэрэг АТГ-аас (энэ байгууллага бус Хурц) явуулж буй хууль бус үйл ажиллагааг Авлигын эсрэг хуулийн 26.II зүйлд заасны дагуу ТХДХ -ээс шалгах;

5. ТЕГ-ын хэвийн үйл ажиллагаа, ялангуяа ажилтнуудын сэтгэл зүйд нөлөөлж буй сөрөг үйл ажиллагаа (О.Цэнгэл нарт холбогдох хэргийг шалгах явцад үүсч буй) -г зохистой хэлбэрээр анхаарч арга хэмжээ авах талаар анхаарч өгөхийг хүсье.

Эцэст нь Д.Цогтбаатар би хэн нэгнийг буруутгаж хариуцлага тооцуулах, ямар нэг албан тушаалд дахин томилогдох зэрэг сонирхол огт үгүй бөгөөд зөвхөн гэр бүл хоёр бяцхан хүүхдийнхээ хамт элэг бүтэн, тайван амьдрах боломжийг л хүсч буйг хүлээн авахыг чин сэтгэлээсээ хүсч байна.

Та бүхний ажилд төвөг удаж, саад болсондоо хүлцэл өчиж. хүндэтгэсэн
ХУД-ийн XI хорооны иргэн Д.Цогтбаатар

(Миний бие 2013 оны 10 сард энэ асуудлаар ТХДХ-нд хандаж байсан болно)

Таван хувийн зээлийг тал бүрээс нь

Таван хувийн зээлийг тал бүрээс нь

http://www.news.oronsuuts.com/print.php?id=11129

2016-01-21 « МЭДЭЭ « Нийтлэл

Нүүр | Буцах

Жилийн таван хувийн хүүтэй зээл авч орон сууцтай болох ховорхон боломжийг Засгийн газар ард олондоо амлаад байна. Жилд ердөө тавхан хувь төлөх зээлийн нөхцөл гэдэг хэдхэн жилийн өмнө бол ердөө зүүд л байлаа. Жилийн 18-19,2 хувийн хүүгээр орон сууцанд ордог байсан бол өдгөө жилдээ найман хувь төлж байгаа. Харин энэ жилээс тэр хүү таван хувь болон буурна . Энэ бол дахин давтагдашгүй боломж. Танд ч, надад ч хэрэгтэй. Харин улс оронд хэр ашигтай вэ, ашиггүй юмаа гэхэд алдагдалгүй байж чадах уу. Энэ асуултын хариуг эрэлхийлсэн сонирхолтой уулзалт хэлэлцүүлэг Хэвлэлийн хүрээлэнд өнөөдөр боллоо. Хэлэлцүүлгийг Хэвлэлийн хүрээлэнгийн дэргэдэх эдийн засгийн сэтгүүлчдийн “Өөрчлөгч” клубээс зохион байгуулсан бөгөөд сэдэв нь“Таван хувийн зээлийн хүү зөв нүүдэл мөн үү”. Уулзалтад УИХ-ын даргын зөвлөх Г.Байгалмаа, Монголын банкны холбооны гүйцэтгэх захирал Ж.Үнэнбат, МУИС-ийн багш Б.Алтанцэцэг, Стратегийн үндэсний хүрээлэнгийн захирал Б.Мөнхсоёл нар уригдан оролцсон юм. Уригдсан зочдын хоёр нь уг зээлийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч талын төлөөлөл байсан бол хоёр нь хөндлөнгийн судлаач, эрдэмтэн байлаа. Харин “Өөрчлөгч” клубын сэтгүүлчид ипотекийн зээлийн талаарх эргэлзээтэй асуултын хариуг тэднээс нэхлээ.
<--more-->
Таван хувийн зээл эрсдэл дагуулах уу?
Шинэ оны өмнөхөн ипотекийн зээлийн тогтолцоо гацаанд орж, хэсэг хугацаанд зээл олголт завсарласан. Үл хөдлөх хөрөнгийн барьцааны тухай хуулийн зарим зүйл заалт Үндсэн хуультай зөрчилдсөн гэж Үндсэн хуулийн Цэц үзсэн. Үүнээс үүдэн арилжааны банкууд найман хувийн хүүтэй ипотекийн зээлийг олгохгүй гэдгээ мэдэгдсэн. Сар гаруйн өмнө болсон тэрхүү хэрэг явдлаас үүдэн ёстой л улс даяараа үймцгээсэн дээ. Улстөрчид нь “Ийм явдал болоогүй бол шинэ жилийн өмнө төдөн айл орон сууцанд орох байлаа” хэмээн шоудаж, иргэд нь ч “Би яг л зээл авах гэж байтал зогсоочихлоо” хэмээн гомдоллосон. Харин Засгийн газраас ипотекийн зээлийг олгохоор болсноо зарласан төдийгүй найм бус таван хувиар олгох боломжтой гэсэн гайхам мэдээг түгээж, УИХ-ын дарга үүнийг батлан олон нийтэд мэдээлсэн.
Хууль хараахан батлагдаагүй ч үндсэндээ таван хувийн ипотекийн зээл олгох ажил шуудрах шатандаа орчихоод байгаа юм. Ийм эгзэгтэй үед дээрх хэлэлцүүлэг өрнөлөө. Хэлэлцүүлгийн хамгийн анхаарал татсан асуулт “Таван хувийн зээл эрсдэл дагуулах уу” гэсэн асуулт байлаа. Өнөөдөр бид зээлээ баяр хөөртэй авч байгаа ч 2-3 жилийн дараа хэрхэх вэ, өдгөө 1,9 хувьд хүрсэн инфляци өсмөгч зээлийн хүү дагаж нэмэгдэх үү, зээлийн эх үүсвэрийг хаанаас гаргаж байгаа вэ, санхүүжүүлэлтээс үүдэж улсын сан хөмрөгт сөрөг нөлөө үүсэх үү гэсэн асуултын хариуг хайж байлаа.
Судлаач эрдэмтдийн зүгээс дараах байр суурийг илэрхийлж байна.
МУИС-ийн багш Б.Алтанцэцэг:
-Ипотекийн найман хувийн хүүтэй зээлийг 2013 оны зургадугаар сараас эхлэн олгож, өдгөө 76 мянган хүн зээлэнд хамрагджээ. Зээлдэгчдийн 75 хувь нь байнгын цалинтай иргэд байгаа бол 15 хувь нь хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид ажээ. Нийтдээ 3,5 их наяд төгрөг буюу дотоодын нийт бүтээгдэхүүн /ДНБ/-ий 22 хувьтай тэнцэх хэмжээний зээл найман хувийн хүүтэйгээр иргэдийн гарт хүрсэн гэсэн мэдээлэл бий. Монголбанкнаас гаргасан мэдээгээр 41 мянган иргэнд шинээр зээл олгож, 19 мянган иргэн өмнө нь өндөр хүүтэй авсан ипотекийн зээлээ найман хувь руу шилжүүлсэн юм байна.
Өнөөдөр манай улсын хувьд эдийн засгийн байдал сайнгүй байгаа. ДНБ-ий өсөлт сүүлийн улирлын байдлаар 2,5 хувь болсон. Хэрэглэгчийн итгэлийн индекс 63 хувьтай байгаа зэрэг үзүүлэлтээс харахад хэрэглэгчид гутранги байна. Худалдан авалтын төлөлвлөлтөөс ч нааштай хариу харагдахгүй байна. Иргэд аялал жуулчлал, томоохон эд хогшил, автомашин худалдан авах зардлаа танаж байна. Хугацаа хэтэрсэн зээл 2014 оны арванхоёрдугаар сараас 3,6 дахин өссөний сацуу чанаргүй зээлийн хэмжээ 31 хувиар нэмэгдсэн байх жишээтэй. Энэ бүхэн санхүүгийн сектор эрсдэлтэй байгааг харуулсаар байгаа юм.
Ийм нөхцөл байдалд таван хувийн хүүтэй ипотекийн зээлийн өхтөлбөр хэрэгжүүлэх нь хэр оновчтой вэ асуулт яалт ч үгүй төрөөд байна. Зээлийн эх үүсвэр, санхүүжилтийг хэрхэн бүрдүүлж байна вэ, хэдэн төгрөгийн төсөвтэй хөтөлбөр вэ, хэдий болтол хэрэгжих вэ гэсэн асуултад хараахан хариу өгөөгүй байна. Иргэдийг итгүүлье гэвэл эдгээр асуултад тодорхой хариу өгөх хэрэгтэй.
Стратегийн үндэсний хүрээлэнгийн захирал Б.Мөнхсоёл:
-Найм болоод таван хувийн зээлийн цаад утга нь иргэдээ дэмжихэд чиглэж байна уу, эсвэл барилгын салбарыг дэмжээд байна уу гэдэг нь эргэлзээтэй байна. Улс орны хэмжээнд ажлын байр баталгаагүй байгаа. Үүнийг дагалдаад зээл авч буй иргэдийн орлого тогтвортой, найдвартай бус гэсэн дүгнэлтэд хүрч байгаа юм. Хэдий бага хувийн хүүтэй зээл хэдий ч иргэд зээлээ эргэн төлөх баталгаа байна уу гэдэгт хариу өгөх нь хамгийн чухал асуудал байх аа. Ирээдүйд эдийн засгийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан зээлийн хүү өсөх магадлалтай юу гэдэг нь ч санаа зовоож байна гэлээ.
“Найман хувийн зээлийг эхлүүлэхэд ч эргэлзээ хардлага гарсан”
Сэтгүүлчдийн хувьд ч таван хувийн зээлээс таатай үр дүн хүлээхгүй байгаагаа илэрхийлж байлаа. Харин УИХ-ын даргын зөвлөх Б.Байгалмаагийн зүгээс дараах тайлбарыг өгч байлаа.
-Та бүхэн асууж буй асуултаа эргээд сайн нягтал даа. Бүгд улс орны мөнгөний бодлоготой уялдатай асуултууд байна. 2-3 жилийн дараа инфляци ямар байх вэ, эдийн засгийн нөхцөл өөрчлөгдөх үү гэдэг асуултад Монголбанкнаас хариулах юм. 2013 онд найман хувийн зээл олгож эхлэх үед ч яг л ийм эргэлзээ, хардлага гарч байсан. Тэр үед би Барилга хот байгуулалтын яаманд ажиллаж байсан. Монголбанкныхантай олон удаа хэлэлцэж ярилцаж байх үед инфляци 1,9 хувь болон буурна гэж хэн ч мэдээгүй. Гэхдээ буурна гэдгийг баттай хэлж байсан. Тиймээс бид анх 8+-1 гэсэн хүүтэйгээр ипотекийн зээлийг анх өгч эхэлсэн. Урьдчилгаа төлбөрийг ч 10-30 хувь гэж хэлбэлзэлтэйгээр төлөвлөж байсан. Тэгэхээр Монголбанк, Засгийн газрын зүгээс эдийн засгийн нөхцөл байдлаа хараад, алсын үр дүнг тооцож таван хувийн хүүгийн зээлийг гаргахаар шийдвэрлэсэн. Ипотекийн зээл бол зөвхөн барилгын салбарын асуудал биш. Дагалдсан олон бизнесийг хөгжүүлэхийн тулд таван хувийн зээлийн асуудлыг сөхөж гаргасан. Жишээ нь, Нийгмийн даатгалын хуульд л гэхэд ирээдүйд үүсэх тэтгэврийн өв сангийн асуудлыг оруулж ирж байгаа. Тус санд хуримтлал үүсгэнэ. Өмнө нь найман хувийн зээл авсан иргэдийн буцаан төлж буй 2,4 их наяд төгрөгөөс таван хувийн зээлийг санхүүжүүлэх боломжтой гэж үзэж байгаа.
Хэлэлцүүлгийн үеэр хөндөгдөж буй нэг асуудал бол барилга, орон сууцны үнэ ханш. Үүнийг яагаад буулгаж болохгүй байна вэ, нийлүүлэлт нь эрэлтээс их байхад үнэ буурах ёстой гэж та бүхэн үзэж буй юм байна. Буянт-Ухааг ч жишээ болгож байна. Тэгвэл Буянт-Ухаагийн барилга барих газрыг улсаас өгсөн, дэд бүтцийг нь улсаас шийдсэн, дотоодын үйлдвэрлэгч нар концерциум болоод дотоодын бараа бүтээгдэхүүн ашиглан дотоодын ажиллах хүчнээр бариулсан. Эхэндээ нэг ам метр талбайгаа 1 280 000 мянган төгрөгөөр үнэлж байсан ч сүүлдээ 1 350 000 болж өссөн. Энэ нь валютын ханшийн өөрчлөлтөөс гадна ажиллах хүчний үнэ ханшаас шалтгаалсан. Гэтэл ийм дэмжлэггүй компаниуд тэр үнээр барилга барих ямар ч боломжгүй. Иргэд өмчлөн авсан газраа ямар өндөр үнээр үнэлж байгаа билээ. Дэд бүтэц татахад хэдий хэр өртөгтэй вэ. Энэ бүгдийг тооцож үзэх нь зүйтэй болов уу. Үнэ буурах тусмаа барилгын чанар мууддаг. Бүх барилгыг газар хөдлөлтийн есөн баллд тэсвэртэйгээр бариуллаа гэхэд барилгын үнэ ханш одоогийнхоос 30 хувиар нэмэгдэх тооцоо гарсан. Чухам тиймээс л барилгын үнэ ханшийг буулгая гэж байгаа бол чанар аюулгүй байдлыг хаяхаас аргагүйд хүрнэ. Тэгэхээр тал талаас нь харж шийдвэр гаргаж байгааг дуулгая. Та бүхэн шүүмжилж, хэлэлцэж байгаа шиг Засгийн газар, УИХ-ын төвшинд ч хэлэлцдэг юм шүү гэдгийг хэлье хэмээсэн юм.
Хэлэлцүүлгийг товчхон сийрүүллээ. УИХ-ын даргын зөвлөхийн зүгээс барилгын салбарын хөгжил хийгээд найман хувийн зээлтэй холбоотой маш олон тоо баримт дэлгэсэн юм. Тэр бүгдийг энд дурдвал тун ч урт жагсаалт гарах билээ. Ямартай ч таван хувийн зээл иргэдэд хүрнэ. Дараа нь гарах эрсдлийг тооцсон гэдгийг л сэтгүүлчдэд дуулгалаа.
Д.ЦЭЭНЭ
Эх сурвалж: www.news.mn

ОЮУТОЛГОЙН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСАГТ ХЭЗЭЭНЭЭС НӨЛӨӨЛӨХ ВЭ?

http://business-radio.mn/index.php/site/podcast/763

2015 оны төгсгөлд монголын эдийн засагт нааштай өнгө авчрах үйл явдал болсон нь Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын асуудал байлаа. 4.4 тэрмбум   доллар ямар зарчмаар монголын эдийн засагт өгөөж өгөх, мөн эдийн засгийн чиг хандлагын тухай ҮСХ-ийн захирал Б.Мөнхсоёлтой ярилцлаа - See more at: http://business-radio.mn/index.php/site/podcast/763#sthash.C28nyy7N.dpuf

2015 оны төгсгөлд монголын эдийн засагт нааштай өнгө авчрах үйл явдал болсон нь Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын асуудал байлаа. 4.4 тэрмбум   доллар ямар зарчмаар монголын эдийн засагт өгөөж өгөх, мөн эдийн засгийн чиг хандлагын тухай ҮСХ-ийн захирал Б.Мөнхсоёлтой ярилцлаа - See more at: http://business-radio.mn/index.php/site/podcast/763#sthash.C28nyy7N.dpuf

2015 оны төгсгөлд монголын эдийн засагт нааштай өнгө авчрах үйл явдал болсон нь Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын асуудал байлаа. 4.4 тэрмбум   доллар ямар зарчмаар монголын эдийн засагт өгөөж өгөх, мөн эдийн засгийн чиг хандлагын тухай ҮСХ-ийн захирал Б.Мөнхсоёлтой ярилцлаа - See more at: http://business-radio.mn/index.php/site/podcast/763#sthash.C28nyy7N.dpuf

2015 оны төгсгөлд монголын эдийн засагт нааштай өнгө авчрах үйл явдал болсон нь Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын асуудал байлаа. 4.4 тэрмбум   доллар ямар зарчмаар монголын эдийн засагт өгөөж өгөх, мөн эдийн засгийн чиг хандлагын тухай ҮСХ-ийн захирал Б.Мөнхсоёлтой ярилцлаа - See more at: http://business-radio.mn/index.php/site/podcast/763#sthash.C28nyy7N.dpuf

ОЮУТОЛГОЙН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСАГТ ХЭЗЭЭНЭЭС НӨЛӨӨЛӨХ ВЭ?

- See more at: http://business-radio.mn/index.php/site/podcast/763#sthash.C28nyy7N.dpuf

О.Бум-Ялагч: Бид монголд ногоон үзлийг тарьсан

http://www.polit.mn/content/60868.htm;jsessionid=0FDC2E713AD9F6AF1AA58D449C3483E2
2015 оны 3 сарын 5

Ч.ҮЛ-ОЛДОХ

Монголын Ногоон  намын дарга О.Бум-Ялагчтай ярилцлаа.

-Ногоон намын 25 жилийн ой тохиож байна. Энэ хүртэл та бүхэн Монголын улс төр, эх орны хөгжил, нийгэмд ямар хувь нэмэр оруулсан бэ?

-Энэ асуудал манай намын Бага хуралд ихээхэн тавигдаж байна. Үнэлэлт дүгнэлт өг гэж  манай гишүүд ярьж  байгаа. Хийсэн зүйлээ тоочвол зөндөө. Гэтэл тоогоор илэрхийлэгдэхгүй зүйл маш их. Мод тарьсан гэхэд л  400 гаруй мянга гээд тодорхой баримт хэлж болно. Гэхдээ бид байгаль орчныг хамгаалж, тэмцэж ирсэн атлаа хийсэн зүйлээрээ рекламдаж, шоу хийж байсангүй. Манайхан улс төрийн карьер хийдэгггүй. Байгаль орчноо хайрлая, хамгаалъя гэж зүтгэсэн. Анх 1990 оны гуравдугаар сарын 9-нд нам тунхаг бичгээ гаргаж, тавдугаар сарын 26-нд Дээд шүүхээс батламжаа авч байлаа. Ингэснээр олон намын систем рүү оруулж, байгаль экологийг хамгаалах улстөрийн хүчин байгуулсан. Мөн Үндсэн хуульд Монгол Улсын иргэний зайлшгүй эдлэх нэг эрхийг оруулж өгсөн нь “Монгол Улсын иргэн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй”  гэсэн заалт юм. Үүнийг хэрэгжүүлэхийн төлөө   манай намын үндсэн ажил явж ирсэн. Агаарын бохирдол, эрүүл хүнсний  чиглэлд бид өдөр тутам ажилладаг. Хууль батлах, шийдвэр гаргах төвшинд ч  манай  нам  үүрэг гүйцэтгэж 1990-1994 онд төр, засаг барилцсан. Манай намын  дарга байсан  Балсандорж Байгаль орчны яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар дөрвөн жил ажиллахдаа маш олон хууль батлуулсны дотор  тусгай хамгаалалттай газар нутгийн чиглэлд хөдөлгөөн өрнүүлж Монголын газар нутгийн гуравны нэгийг тусгай хамгаалалттай болгосныг  НҮБ  тунхаглан зарлаж  анхны Ерөнхийлөгч П.Очирбатыг  ЮНЕСКО-гийн одонгоор шагнаж байлаа. Тэгэхээр манай намынхан төрийн бодлогод байгаль экологийг хамгаалах асуудлыг оруулж, дэлхийн хэмжээнд шинэлэг тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалд тусгуулж, тэр нь ЮНЕСКО-гоос баталгаажсан байгаа юм. Усны тухай,  голын эх, ундаргад ойр ашигт малтмал олборлож болохгүй гэхчлэн хуулийн төслүүдэд монголчуудын ойлгохгүй байсан олон асуудлыг Ногоон нам оруулж өгсөн. 2008-2012 оны УИХ-д манай намын дарга байсан Д.Энхбат Баянгол дүүргээс дэвшин гишүүнээр ажилласан. Монголын парламентад Ногоон нам байхад болохгүй зүйл үгүйг тэр үйл явдал харуулсан. Бас нэг зүйл  бол  2004 оноос өнөөг хүртэл тасралтгүй 10 жил манай нам иргэний нийгмийнхэнтэй ойр байж, хамтран ажиллаж ирлээ.  Парламентад суудалгүй намуудын үйл ажиллагааг идэвхтэй байлгаж, зохион байгуулж   оролцож ирсэн. Өнөөдөр их МАНАН үүссэн үед Сүүдрийн Засгийн газар байгуулан хөндлөнгийн хяналт тавин ажиллаж байна. Тиймээс хийсэн ажил, байгуулсан гавьяагаа тодотгож 25 жилийн ойгоороо гаргаж тавина.  Товч дүгнэхэд өнөөдөр манайд  ногоон хөгжил, ногоон технологи, ногоон хүнс  гээд ногоон зүйл олон. Саяхныг хүртэл, тухайлбал 2009 онд Ц.Нямдорж гишүүн  манай намыг  “Ногоон байхдаа яахав” гэж шоглож  байсан бол нийгэм ингэж өөрчлөгдсөн байна. Энэ бүхэн бидний, манай намын ажлын үр дүн юм.

-Сүүдрийн Засгийн газар байгуулснаа зарласнаас хойш  та бүхэн идэвхтэй ажиллахгүй байх шиг?

-Шинэ гарч ирсэн Засгийн газрыг 100 хоног ажилласны дараагаас Сүүдрийн Засгийн газар үнэлэлт дүгнэлт өгөх  бичигдээгүй зарчим бий. МАН Засагт орж шинэ бүтцээр ажилласнаас хойш 100 хоног гэж тооцохоор энэ сарын 20-д хүргэхээр байна. Тэр үед албан ёсны дүгнэлтээ олон нийтэд танилцуулна.

-Тэгвэл бусад нам, хүчнүүдийн тухай юу хэлэх вэ. Намуудад итгэх итгэл суларсан гэсэн дүнг олон нийт тавьж байна?

-Бид бямба гариг бүр иргэдтэй уулзаж, ярилцаж байгаа. Гол сэдэв нь энэ. Ард иргэд намуудад муу дүн тавьж байна. Парламентад суудалтай суудалгүй нь хамаагүй ер нь улс төрийн намуудад иргэдийн  итгэл алдарчихаж. Улстөрийн намын учир шалтгааныг ойлгохоо байлаа, намууд идэхийн төлөө нийлдэг юм уу гэж шүүмжилж байна. Манай нам үүнийг дүгнэхдээ улс төрийн намын үүрэг ролийг олон нийтэд таниулан сурталчлах ёстой юм байна гэж үзсэн.Манай нам л гэхэд 2100 гишүүн албан ёсны бүртгэлтэй ч шинэчилсэн бүртгэлээр 500 гаруй  нь байна.  Тэгэхээр үүнд дүгнэлт хийх ёстой. Намууд нэгдчихээд  ард иргэдийнхээ төлөө ажиллахгүй, тэднийг халамжилсан хууль гаргахгүй байгааг  монголчууд сая Цагаан сарын өмнөх өдрийн Их хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаас  бүгд харсан байх. Дээр нь татвар бүрдэхээ байлаа. Татварын систем рүү зохион байгуулалттайгаар халддаг болж. Хууль эрхзүйн орчин  нь ч асуудалтай байна. Энэ бүхний эцэст та бидний цалин, тэтгэлгийг өгдөг татвар маань бүрдэхээ байж байна. Тэгэхээр  бидний өмнөөс цаг наргүй ажиллаж, өр нэхэж, тооцоо хийж буй татварын байцаагчдыг шагнах асуудал зүй ёсных юм. Гэтэл  Ерөнхийлөгч маань сая хадуураад татварт өртэй гадаадын хүмүүсийг өршөөгөөд явуулчихлаа. Манай улс 34 тэрбум төгрөг алдаж байх шиг байна. Энэ мөнгө чинь 34 цэцэрлэг барих төсөв. 4000 гаруй хүүхдийг цэцэрлэгтэй болгох мөнгө Ерөнхийлөгчийн өршөөлөөс болж салхинд хийслээ. Ардаа бодох уу, амиа бодох уу гэж холион бантан хутгаж байгаагаас нь үзэхэд Төрийн тэргүүн маань дарамтанд орчихсон байна шүү дээ. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дарамталж байна гэхээр бид дарамтад ордоггүй хүнийг Төрийн тэргүүнээр тавих цаг болсныг харуулж байна. Зарим хүн татвар төлөөгүй гээд шоронд орох нь хаашаа юм гэж ярьж байна. Энэ худал, миний мэдэхийн  татварын өртэй дэлхийн нэртэй хүмүүс өнөөдөр шоронд байгаа шүү дээ. Тэгэхээр татвар төлнө гэдэг манай нийгмийн тоглоомын дүрэмбайх ёстой,  тэр байсны эцэст халамжийн бодлого  байх учиртай. Гэтэл Өршөө­лийн хуулийн сургаар “Өршөөгдөх юм чинь би татвараа төлөөд яах юм”  гэсэн  чиг хандлага давамгайлж эдийн засаг дампуурч байна.

-Үүнээс харахад энэ хавар тэмцэл хөдөлгөөн их байх нь ээ?

-Бидэнд  ирж байгаа мэдээгээр олон л үйл явдал өрнөх бололтой. Манай намын 25 жилийн ой олон юмтай давхцах нь. Гэхдээ бид энэ удаа иргэний нийгмийн хөдөлгөөнийг дэмжихээс илүүтэй нам гэдгийг харуулах ёстой юм байна гэж үзэж байгаа, бодсон төлөвлөсөн  зүйлүүд ч бий. 

-Танай нам  Ерөнхий­лөг­чийн уучлалын талаар мэдэгдэл хүргүүлсэн гэсэн. Ямар шаардлага тавив?

-Татварын өртэй нөхрийг уучилсан асуудлаар хууль зөрчиж байгааг нь сануулсан юм. Өртэй компанийн нөхдүүдийн асуудал Дээд шүүх дээр очоогүй, эцсийн дүгнэлт гараагүй байхад дундуур нь дайрч ороод уучилсан нь Монгол Улсын хуулийг хүчгүйдүүлсэн. Гадаадын компаниуд Монголд ирэхэд хэн гол юмыг нь мэдэх вэ гэдэг нь харагдаж байна шүү дээ. Ц.Элбэгдорж гэдэг хүний ханш 34 тэрбум юм байна гэж гадаадынхан ойлгоно. Асуудал шийдээд тэр хэмжээний мөнгө л авах юм байна, 34 тэрбум гэдэг ойролцоогоор 20 сая ам.доллар гээд тоо бодоод явах нь л дээ. “Саус гоби Сэндс”  компани Монголд төлөх татвараа төлөхгүй гэж байгаа. Акционерүүдийн уулзалтаар  тэд даатгалын компаниас тэр хэмжээний мөнгөө авахаар ярьчихсан байна гэнэ лээ. Гэтэл тэр мөнгө хааччихав. Америкийн даатгалын байгууллага мөнгийг нь өгье гээд тэрийгээ очоод авчихаж байна. Тэгээд  Монголд болохоор төлөхгүй гэж байна.  Тиймээс өмөөрөөд байгаагаараа  хамгийн түрүүнд манай Ерөнхийлөгч хардагдах нь байна шүү дээ. Тэр хүн хоёр жилийн дараа Ерөнхийлөгч биш болно. Тэгэхээр Монголдоо байх хэцүү. Хөлийг нь гозолзуулаад оймстой нь бариулж байсан хүн нь Бөхийн өргөөнд хамт бөх үзээд суугаад байхад Ц.Элбэгдоржийн гарыг барих хүн цөөхөн байна шүү дээ, цагаа тулахад. Н.Энхбаярыг болохоор сүйд болоод  гарыг нь  барьж тойрч  бүчиж байна. Монголчууд  шандастай эрийн гарыг барьж, хамт зургаа даруулах хүсэлтэй байгаа нь харагдсан. Н.Энхбаяр олон хоног өлссөнөөрөө эрчүүдээс  үнэлгээ авчихлаа. Тэгэхээр хоёр жилийн дараа Монголдоо бөх үзэхэд хэцүү, гадаадад гарах гэхээр мөнгөгүй бол хэцүү учраас Ерөнхийлөгч маань Монголоо бодлоо гэж байгаад  өөрийгөө бодсон юм биш байгаа. Тэр үнэн ч байх. Тиймээс хуульчид  түрүүчээсээ Үндсэн хуулийн цэцэд өгч байх шиг байна. Намаасаа дэмжлэггүй  ард түмнээс сонгогдсон гэдэг ч ард түмэнгүй ганцаардаж байгаа Ц.Элбэгдоржийн дараагийн алхам юу байх бол .

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин

О.Бум-Ялагч: Төрөөс намыг биш сонгуулийг санхүүжүүлдэг болмоор

http://www.assa.mn/content/28940.shtml?a=politics
2015 оны 3 сарын 2
Монголын Ногоон намын дарга
О.Бум-Ялагчтай уулзаж ярилцлаа.

-Юуны өмнө 25 жилийн ойтойгоо удахгүй золгох Монголын ногоон намын хамт олонд баярын мэнд хүргэе!
-Танай сонины уншигчдад хонин жилийн мэнд дэвшүүлье. “Ардчилал” сонин бол Монголын ногоон намын хувьд чухал хэвлэлийн нэг. Манай лидерүүдийн төлөө­­­лөл Дарь.Сүхбаатар та­най сонинд ажиллаж байсан түүхтэй. Манай нам бол 1990 оны гуравдугаар са­рын 9-нд тунхаглан зарлаж байгуулагдсан, ардчиллын анх­дагч улс төрийн хүчний нэг. Намын бүртгэлд гурав­ду­гаарт байдаг боловч на­мын­хаа нэрийг солиогүй гэд­гээрээ магнайлж явдаг. Энэ онд манай намын 25 жилийн ой тохиож байгаа тул бид хоёр сар гаруйн аян зохион байгуулахаар болсон. Юутай ч ойн баярын мэндийг Ногоон намд итгэдэг, дэмждэг эрхэм гишүүд, сонгогч нартаа хүргэе.

-Ардчилалд анхнаас нь зүтгэсэн улс төрийн хүчний хувьд 25 жилийн ардчилсан Монголын нийгмийг хэрхэн дүгнэх бол?
-Монголын нийгэм өнөөдөр тогтворгүй байна. Ардчиллынхан засгийн эрх барихаар нэгнээ дэгээдэх хандлагатай гэж иргэд ярьж, буруу хүмүүсээ дэмжиж, сонго­жээ гэж гутаж байна. Ардчиллынхан яагаад ингэдэг гэхээр таван нам нэгдсэн, таван өөр фракцтайгаас л үүдэлтэй гэж би хувьдаа боддог. Ингэж нэгдэнэ гэдэг бол таван ондоо үзэл баримтлал, зорилгыг нэг шуудайнд оруулсных. Үүнээс болж бужигнадгаас биш тэд ардчилсан үзэл баримт­ла­лаасаа ухарсан, ардчиллыг ашиг­ласан зүйлгүй. Өөр өөр чиг баримжаа нь нэг зүгт харахгүй байгаад л учир байна.
Өнөөдөр хүн амын тал хувь нь ядуу байна. Засгийн газар төсвөө хасч, цалин нэмэхгүй гэсэн шийдлээс болж ядуурал өслөө. Шинэчлэлийн Засгийн газрын үед нэн ядуу нь 18 хувь, ядуу нь 19 хувь байсан ч одоо хүн амын тал хувьд хүрч. Нэгэнт бодит байдал ийм байхад ардчиллынхан гарч ирээд сайхан болно гэж итгэсэн ард түмэн, намынхан нь их гутарч байна. Хүн л юм чинь эцэстээ нэг амьтанд буруу өгдөг. Тэгэхдээ хувь хүн рүү чиглэдэг. Элбэгдорж, Алтанхуяг, Баярцогт, Сайхан­билэг гээд л. Гэвч монголчууд бидний үндсэн хүмүүжлийн нэг дутагдал нь алдааг бусдаас хайх. Баабар хэлсэн дээ, өнөөдөр Монголын нийгэм, төлөв байдалд ард түмэн өөрсдөө буруутай гэж. Гашуун боловч үнэн.

-Ард түмэн буруутай гэхээр хүлээн зөвшөөрөх хүн цөөн л болов уу. Таны ингэж хэлэх үндэслэл нь?
-Өөрөөсөө буруу хайж, жаахан бодож үзье. Дэлхийн эрүүл нийгмүүд, хөгжсөн орнуудыг харахаар идэвхтэй бүлэг буюу дунд давхарга нь нийгмээ эрүүлжүүлж, хөтөлдөг. Тэд бие даагаад амьдралаа аваад явчихдаг, өөрийгөө соён гэгээрүүлэх чадвартай, түүнд цаг зав зарцуулдаг. Гэвч ийм хүмүүс манайд байдаггүй. Яагаад гэвэл цөм гадаадад амьдардаг, одоо ч явж байгаа. 200-гаад мянган хүн гэхээр хүн амын бараг 10 хувь. Одоо Монголын нийгмийн дунд давхарга нь малчид. Гэтэл тэд нийгмийн үндсэн шийдэл болдог нийслэлээс хол амьдардаг. Тийм болохоор жагсаал, цуглаан өргөн хүрээг хамарч чаддаггүй. Нийгмээ урагш нь татаж явдаг “локомотив” байхгүй болчихоор үлдсэн нь гутранги үзэлтэй, бусдаас алдаа хайж, эрүүл мэнд, сэтгэхүйн хувьд өөрийгөө дайчлах чадваргүй болж таарна. Төр засаг толгойлогчдод итгэж найдаад суучихдаг хүмүүс. Тэр нь юу ч чадахгүй болохоор шүүмжлэхээс хэтэрдэггүй ийм л дүр зурагтай, манай нийгэм.

-Нийгмийн идэвхгүй тэр хэсгийг хэрхэн “хөдөлгөх” вэ?
-Тэр бол улс төрийн намын зорилго. Өнөөдөр улс төрийн нам байгуулахыг төр яагаад зөвшөөрч, Үндсэн хуульдаа зааж тусгаад байна гэхээр идэвхтэй хэсэгт тулгуурласнаар нийгэм эрүүл байна аа гэдэг улс төрийн онолын л биелэл. Тэр ч утгаараа намуудыг дэмжих төрийн бодлого байх ёстой. Харамсалтай нь, Ардчилсан намын УИХ дахь бүлгийн дарга байсан, одоо Аж үйлдвэрийн сайд Д.Эрдэнэбат гэдэг хүн парламентад сонгогдоогүй улс төрийн намуудыг татан буулгана гэж ярьсан. Улс төрийнхөө онолыг л мэдэхгүйн илрэл. Ингээд тунгаагаад үзэхээр дээр гарсан хүмүүс нь бидний шаардлагыг бас хангаж чадахгүй байгаа. Тийм учраас л бид муулж, өөлдөг шүү дээ. Хэдий тийм ч эхнээс нь бодохоор ард түмэн бид хяналтаа сайн тавьсан бол ийм хүмүүс дээшээ гарахгүй.

-Тэгэхээр сонгуульд санал өгч төрөө байгуулдаг ард түмэн нийгмийнхээ болохгүй бүтэхгүйн бүх бурууг үүрч таарах уу?
-Баабар шиг бүгдийг нь ард түмний буруу гэж болохгүй. Миний бодлоор 50, 50 хувьтай. Амьдралын төлөө тэмцэх, хөндлөнгийн хяналт тавих, хэвлэлийн дөрөв дэх засаглал сул гэдэг нь ойлгомжтой. Нөгөө талаас дээшээ гарч байгаа нь бидэнтэйгээ таарсан л хүмүүс байна. “Фортуна” Батбаяр л гэхэд УИХ-ын чуулганд согтуу орж ирээд даргатайгаа хэрэлдээд сууж байна. Хууль тогтоодог их танхимд согтуу хүн оруулдаггүй л байя. Өөр улсын парламентад согтож унасан нь байхгүй, ажилдаа ядраад унтаж байгаа хүн л мэр сэр харагддаг. Энэ ч утгаараа төр засгаа дээдлэх уламжлал алдагдлаа. Ерөнхийлөгч ч гэсэн унтахын алдад хүмүүст их гоё юм ярьдаг. Гэвч өглөө босоход бүх зүйл бахь байдгаараа. Ингэсээр иргэдийн итгэл алдарна шүү дээ. Нэг ярьсан зүйлээ дуустал нь чимээгүй хүлээж байгаад дахиад шинэ зүйл яривал л ард иргэд үнэлж, итгэнэ. Одоо Оросын ард түмэн Путинийг яагаад шүтээд, буулгахгүй дагаад байгааг харахаар хэлсэндээ хүрдэг зан чанарт л байна шүү дээ.

-Улс төрийн намын тухай ярьж эхэлснийх одоо на­муудын өрсөлдөх чадвар ямар байгаа гэж та үздэг вэ?
-Өнөөдөр улс төрд мөнгөтэй, баян хүн олноор гарч ирлээ. 1990-ээд онд сонгуулийн үеэр нэг сонгогчид 13 төгрөг зарцуулж байсан. Харин одоо 30 мянгаас буухгүй. Тэгэхээр маш их мөнгөтэй хүн л сонгууль хийж чадна. Цаашилбал, сонгууль гэдэг чинь олон мөнгөтэй хүний дундаас нэг мөнгөтэй нь гарч ирэх ойлголт болчихлоо. Мөнгөтэй хүн төрд гарахаараа улам их мөнгөтэй болохоо л боддог юм байна.

-Хонин жилд улс төрийн салхи хэр хүчтэй үлээх бол, сонгуулийн өмнөх жил шүү дээ.
-Улс төрийн хувьд өрсөлдөгч хүчнүүд тус бүртээ өсч дэвжих нь тодорхой. Бүгд нэгэн зэрэг өсөөд ирэхээр тэдний хоорондын сөргөлдөөн илүү хүчтэй л болно гэсэн үг. Жил болгон “хаврын синдром” гэж яриад байдаг жагсаал, цуглаан айхтар өрнүүн болох магадлалтай байна. Багш нар цалингаа нэмүүлье гээд нэгдүгээр сард жагсахад төв талбай дүүрсэн. Тэгэхээр нийгмийн масс бол жагсахад бэлэн байна. Амиа золиослоод газар усаа, улс орноо хамгаалъя гэж өлсгөлөн боллоо. Энэ мэтээр улс төр, нийгмийн байдал их бужигнаантай жил эхэлж байна уу даа.

-Нийгэм, улс төр, эдийн засаг бүх талд хүндрэлтэй энэ үед ойн баяраараа та бүхэн ямар шийдэл, санал дэвшүүлэх вэ?
-Бид өнгөрсөн хугацаанд хийсэн ажлаа дүгнэж, цааш­дын ажлаа хэлэлцэнэ. Юун тү­рүүнд, бид ногоон гэдэг ойл­голт, үзэл хэвшүүлж чадлаа. 25 жилийн өмнө Ногоон нам байгуулагдахад элэглэн дооглож байсан. 2009 онд, манай намыг тэргүүлж байсан Энхбат УИХ-ын гишүүн боло­ход Нямдорж гишүүн “Ногоон, хар гэнэ үү намын юм...” гээд орилсон гэхээр саяхныг хүртэл ойлгодоггүй л байсан хэрэг. Гэтэл одоо Иргэний зориг нам ногоон нэртэй боллоо, ногоон хөгжлийн гэсэн тодотголтой яамтай боллоо. Хоёрт, бид мөнгө идсэн, хулгай хийсэн, алаан хядаан, муу муухайд огт ороогүй. Нэр хугарахаар яс хугар гэдэг зарчимдаа үнэнч явсаар нэрээ бүтэн байлгаж байгаа юм. Биднийг их ноомой, зарчимдаа дэндүү үнэнч гээд шүүмжлэх нь бий. Гэвч янз бүрийн хуйвалдаанд орохоор өөрийнхөө үзэл баримтлалын эсрэг болчих гээд, нэр хугарчих гээд байдаг юм. Үүнээс гадна манай нам улс төрийн ертөнцөд шинэ бодлого дэвшүүлнэ. Улс төрд мөнхийн дайсан гэж үгүй, харин эрхэм зорилго л хөдлөшгүй байна гэдгээр өчигдрийн дайсантай өнөөдөр нэгдээд зорилго руугаа урагшлахыг хүлээн зөвшөөрнө. Тэр ч утгаараа МАХН-тай санамж бичиг байгуулсан, Бат-Эрдэнэ аваргыг Ерөнхийлөгч болоход дэмжинэ гээд МАН-тай санамж бичиг байгуулсан. Одоо бүгд эрх зүйн харилцаа нь дууссан, хүчингүй л дээ. Мөн парламентад суудалгүй намуудын уулзалт, хэлэлцүүлэг байнга зохион байгуулж өмнөх Засгийн газарт хяналт тавьж ирлээ. Харин өнөөдөр Шийдлийн Засгийн газарт сүүдрийн Засгийн газар байгуулах ажилд манлайлж явна. Аливаа сүүдрийн засгийн газар нь үндсэн Засгийн газраа эхний зуун хоногт нь хүлээцтэй хардаг юм. Юу хийж, хэрхэн ажиллах нь вэ гэдгийг. Тэр хугацаа гуравдугаар сарын 20-нд дуусч байгаа. Түүнээс хойш сүүдрийн засгийн газар идэвхтэй ажиллана. Одоо манай уриалгад гурван өөр нам нэгдээд ажиллаж байгаа. Цаашид бүх намын хувьд анхаарах гол ажил нь 2016 оны сонгууль.

-Улс төрийн намын тухай хуулийг шинэчлэхээр ажиллаж байгаа. Үүнд та ямар байр суурьтай хандаж байна?
-Манай нам энэ өөрчлөл­тийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Улс төрийн намын санхүүжил­тийг ил болгоно гэснийг ч эсэргүүцнэ. Энэ хууль гарчих­вал парламентад суудалтай намын өдөр тутмын үйл ажил­лагааны зардлыг төр хариуцах болчихно. Өөрөөр хэлбэл, парламентад суудал авангуутаа нам чинь төрийн, төсвийн байгууллага болчих гээд байна. Үндсэн хуулиар байгууллагыг төрийн ба төрийн бус гэж хоёр ангилсан нь холилдох нь. Хамгийн гол асуудал бол улс төрд мөнгөтэй, төгрөгтэй хүмүүс орж ирэхээрээ нийгмийн эмзэг асуудлыг орхигдуулдаг гэдгийг бүгд харлаа шүү дээ. Зөвхөн өөрсдийн эрх ашигт нийцсэн зүйлд л анхаардаг гэдгийг баталсан хуулиуд нь нотолно. Тэгэхээр дараагийн сонгуульд мөнгөтэй, төгрөгтэй хүн оруулах асуудлыг хязгаарлах хэрэгтэй. Тэр арга зам бол сонгуулиас хөрөнгө мөнгөний хамаарлыг арилгах. Өөрөөр хэлбэл, сонгуулийг төр өөрөө санхүүжүүлдэг дэлхийн жишигийг хэрэгжүүлье гэж. Энэ аргачлал төрд өөрт нь ашигтай. Сурталчилгааны самбарыг тодорхой газар хатгаад түүнийгээ намуудад ижил тэнцүү хуваагаад өгчихнө. Ингэвэл айл айлын үүд тогшдогоо болино. Сонирхсон хүн нь самбараас очоод үзнэ, сонирхоогүй нь очихгүй. Ингэхээр улс төрд орж ирэх хүмүүс шигшигдэж эхэлнэ. Заавал мөнгөтэй нь биш, сайн бодлого, зорилготой нь л цоройгоод сонгогдоно. Түүний дараа парламентаас баталдаг хууль, бодлого, шийдвэр нь дор хаяж Үндсэн хуульдаа, улс орны үзэл баримтлалд, үнэт зүйлдээ нийцэж эхэлнэ ээ. Нэг компанийн төлөөх хууль огт гарахгүй. Тийм болохоор иргэд алдаанаасаа сургамж авч дараагийн сонголтоо хийх хэрэгтэй.

-Өнгөрсөн хугацаанд иргэд хоёр нам дээр л “тоглож”, аль нэгийг нь л сонгож ирлээ. Одоо хуулиа сайжруулж, засаад явахаар сонгуульд санал өгч сурах янз байна уу?
-Яахав, өнгөрсөн хуга­цаанд луйвардаад байсан л даа. Эхэндээ тог тасалдаг байс­наа хожим хар хайрцаг оруулж ирсэн. Одоо боло­хоор гомдол гарвал хар хайрц­гийн саналыг гараар тоол­но гэж өөрчлөх гэж бай­гаа. Нэг бодлын урагштай ал­хам боловч задлаад үзэ­хээр залилан хэвээрээ. Хар машинаар тоолоод гом­дол гаргавал гаднаас хүн оруу­лахгүй сонгуулийн ажилтнууд өөрсдөө тоолно гэнэ. Тэгэхээр чинь тэд хар машиныхаа дүнг л зөв байжээ гэхээс яах вэ дээ. Хэн ч бодсон тийм. Үнэхээр тоолдог болъё гэвэл бүгдэд нээлттэй тоолох хэрэгтэй. Сонгогчид өөрсдөө тоолсон ч болно. Дөрвөн жилдээ нэг эдлэх эрх нь тэр биз дээ.

-Саяхан л та бүхэнтэй хамт жагсч, тэмцэж байсан хүмүүс УИХ-д өргөн бүрэл­дэ­хүүнтэй сууж байна. Тэ­дэн­тэй хэр хамтардаг вэ, тэ­дэнд ямар үнэлгээ өгөх бол?  
-Тийм ч сайн хамтарч чаддаггүй. Яагаад гэвэл УИХ-д орсон хүмүүс их өөрчлөгддөг. УИХ гэдэг чинь маш их мөнгө, эрх мэдэл дээр очихын нэр. Наанадаж Баянсэлэнгэ л гэхэд 17 тэрбум төгрөгтэй нэр холбогдоод авсан. Тэгэхээр дотор нь маш их мөнгө эргэлддэг гэсэн үг. Ер нь, тэнд орсон хүмүүс ховсдуулчихдаг юм шүү. Эхлээд тэр гишүүдийн нас залуу, бас амьдралын бололцоо баталгаатай биш. Мөн нээнтэгтэй байгаа шүү дээ. Энэ бүгдийг залуу хүний алдаа л гэж бид хардаг. Тэрнээс биш хуучин Гүндалай шиг цаас бариад тонгочоод байвал тонгочоод л баймаар. Ганцаараа байсан Гүндалайн хажууд өнөөдөр Зандан, Ганбаа, Цог, Уянга, Батцэрэг, бие даагчид гээд супер олуулаа. Цөм цаас бариад суу л даа, үнэн мөнийг нь хэл л дээ. Ингэхээр чинь хүмүүс Монгол газар нутгийг зүгээр авах уу. Номтойбаяр Цагаан суваргыг авахад Уянга ганц хоёр үг хэлээд өнгөрнө билээ. Нэрээ бодоод дуугарахаас аргагүй. Бусад нь бүр таг дуугүй шүү.
Эх сурвалж: www.assa.mn

http://mongolianeconomy.mn/mn/i/7174

http://mongolianeconomy.mn/mn/i/7174

Йелийн их сургуулийн хуульчид “Харвони” эмийн асуудлаар АНУ-ын Хүнс, эмийн агентлагийг шүүхэд өгчээ

 Элэгний вирустэй өвчтөнүүдийн хувьд “Харвони” хэмээх шинэ эмийг Монголд орж ирэхийг хүлээн хоног хугацаа тоолж буй. Арваннэгдүгээр сард ирнэ хэмээн албаныхан мэдэгдэж байсан ч эм орж ирэх хугацаа тодорхойгүй шалтгаанаар хойшлогдож, энэ сарын сүүлчээр ирэх чимээтэй. 1600 хүн уг эмийг эхний ээлжинд авахаар шинжилгээнд ороод хүлээж байгаа. Чухам энэ үед дэлхийд алдартай Йелийн их сургуулийн хуульчид “Харвони” эмийн асуудлаар шүүхэд хандсан мэдээлэл цөөнгүй хүнийг цочирдуулсан бололтой. Энэ мэдээллийг хүмүүст хүргээч хэмээн ШУТИС-ийн нэгэн багш манай сонинд хандсан юм. Энэ талаарх яриа хөөрөө өрнөж буй хурлын танхимд ормогцоо хуучин танилаа олж харав. Доктор Анн Алтман ардчилал, эмэгтэйчүүдийн оролцоо, хотын дүрэм, хотын татвар зэрэг олон асуудлаар монголчуудын урилгаар ирж, мэдээлэл өгч, зөвлөж байсан хүн. ШУТИС-ийн урилгаар тус сургуулийн багш, судлаачдад “Судлаачийн үүрэг хариуцлага ёс зүй, олон улсын мэргэжлийн сэтгүүлд өгүүлэл бичих аргачлал”-ын тухай лекц уншиж байсан доктор Анн Алтман санамсаргүй энэ сэдвээр эрэн сурвалжлах үүрэг гүйцэтгэжээ.

Доктор Анн Алтман Английн Кембрижийн их сургууль, Йелийн их сургуулийг төгссөн. Олон улсын нэр хүндтэй мэргэжлийн судалгааны сэтгүүлүүдэд сүүлийн гучаад жил 8000 гаруй судалгааны өгүүлэл редакторлож хэвлүүлсэн нэгэн юм. Судлаачийн ёс зүйн сэдвээр эхэлсэн яриандаа Йелийн их сургуулийн хуульчид “Харвони” эмийн асуудлаар шүүхэд хандсан тухай дурдсан нь олон хүний анхаарлыг татсан юм байж. Анн Алтман ийнхүү ярьж байна.

-Өчигдөр энэ талаар дурдаад өнгөрөхөд хүмүүс маш их сонирхсон. Тийм учраас энэ талаар судаллаа. Шүүхэд өгөхдөө бичгээр үндэслэл гаргадаг. Бичгээр гаргасан үндэслэлийг нь хайж олсон. Шүүхийн бичиг баримт нь интернэтэд байхгүй. Шүүх ажиллагаатай холбоотой Йелийн их сургуулийн профессорын нэрийг олоод, мэйл бичсэн юм. Би Монголд байна. Танай сургуулийн профессор Сидней Алтман (Сидней Алтман 1986 онд Нобелийн шагнал авч байсан, Йелийн их сургуулийн химийн профессор, тус сургуулийн алдартнуудын нэг.сурв)-ы эхнэр байна. Энэ эмийн тухай, компанийн тухай асууж тодруулмаар байна гэж бичсэн. Шүүхэд хандсан үндэслэл, бичиг баримтыг авах боломж байна уу гэхэд цагийн дараа хариу ирүүлсэн гэж Анн тайлбарлав. Би энэ мэдээллийг Монголын эрдэмтэн, судлаачдад тараасан. Би мэдээллийг хүргэлээ. Монголчууд та нар энэ мэдээлэлтэй танилцаад, бид үнэхээр баталгаагүй эмийн туршилтад орох гээд байна уу гэдэгт өөрсдөө хариу олоорой. Би энэ тухай яриад байгаа юм биш. Йелийн их сургууль дахь “Дэлхийн эрүүл мэнд шударга ёсны төлөө түншлэл” (Global Health Justice parthership) группээс гаргасан мэдээллийг та бүхэнд дамжуулж байгаа юм.

АНУ-д байдаг “Gilead sciences” компанийнхан гепатит С вирусийг эдгээдэг эм бүтээсэн гэж ярьж байгаа. Маш өндөр үнэтэйг нь бүгд мэднэ. Тэд Монгол Улсын иргэд сайн сайхан эрүүл энх байгаасай гэсэн үүднээс үнийг нь хямдрууллаа гэсэн. Үнэхээр тийм бол сайн л байна. Гэхдээ Америкийн Засгийн газар энэ эмэнд зөвшөөрөл олгосныг сэжиглэж байгаа байгууллага бий. Энэ асуудлыг анхаараад, сэжиглээд байгаа байгууллага бол зүгээр нэг хэн ч мэддэггүй төрийн бус байгууллага биш. Хэн ч танихгүй хэдэн хүн биш ээ. Йелийн их сургуулийн Хуулийн сургууль АНУ-даа нэгдүгээрт ордог. “Дэлхий нийтийн эрүүл мэнд, шударга ёсны төлөө түншлэл” гэж групп байдаг. Энэ хүмүүс мөнгөний төлөө ажилладаггүй. Хүмүүсийн төлөө ажилладаг юм. Энэ бүлэг Йелийн их сургуулийн Хуулийн сургуультай хамтраад, Харвони эмийн асуудлаар шүүхэд хандсан байна.

Эмийн компанийн зүгээс “Харвони” эм нь гепатит С вирусийг дарангуйлахаас гадна бүрэн эдгээдэг гэж мэдэгдсэн. Энэ эм маш үнэтэй. Хамгийн гол нь клиник туршилтын үр дүн нь тодорхой биш байгаа. Клиникийн туршилтын үр дүнг олон нийтэд ил тод мэдээлэх ёстой. Энэ мэдээллийн дүнд эмийн үнэ бодитой эсэх талаар хүмүүс санал бодлоо илэрхийлэх боломжтой болно. Үнэ бодитой эсэх, клиникийн туршилтын үр дүн тодорхой бус байгаа талаар асуудал яригдаж байна. Үнийг яаж тогтоосон, туршилтын үр дүнгийн тухай эмч, өвчтөн аль аль нь мэдэх эрхтэй. Мэдээлэл авах эрхдээ үндэслээд, үнийн талаар саналаа хэлэх эрхтэй, туршилтын үр дүн үнэн зөв эсэхэд хүмүүс үзэл бодлоо илэрхийлэх учиртай. АНУ-ын Хүнс, эмийн агентлаг (FDA) “Харвони” эмийг хурдавчилсан байдлаар зөвшөөрсөн. Хурдан зөвшөөрөхийн сайн, муу тал бий. Муу тал нь сөрөг нөлөөний тухай мэдээлэл байхгүй. Түүнээс гадна эмийн компаниас хамааралгүй, хөндлөнгийн хяналтын дүгнэлт чухал. Үүнийг хийж чадахгүй байгаа. Йелийн их сургуулийн хуульчдаас гадна Нийгмийн эрүүл мэндийн мэргэжилтнүүд нь мөн “Дэлхийн эрүүл мэнд шударга ёсны төлөөх түншлэл” группт багтдаг. Америкийн Хүнс, эмийн агентлаг ямар хариу өгсөн гэхээр “Та бүхний асуултад хариулахын тулд 1- 2 жилийн хугацаа шаардлагатай” гэсэн. Мэдээж энэ хугацаанаас өмнө тодорхойгүй асуултынхаа хариуг авах зорилгоор шүүхэд хандсан. Эмч нар, нийгмийн эрүүл мэндийн мэргэжилтнүүд, судлаачид юунд эмзэглэж байна гэхээр “Америкийн Хүнс, эмийн агентлаг эмийн компанийн дарамт, лоббинд орж зөвшөөрөл маш хурдан өгсөн” гэж сэжиглэж байна. Шинэ эмийг турших явцад алдаа гарч болно. Үр дүнг засч мэдээлж магадгүй. Зарим эмийн компани өмнө нь худлаа туршилт хийж, хуурамч мэдээлэл өгч, зөвшөөрөл авч байсан жишээг ч шүүхэд хандсан үндэслэлдээ дурджээ. Йелийн их сургуулийн хуульчид Америкийн Хүнс, эмийн агентлагийг шүүхэд өгсөн. Тус агентлагийн ажиллаж байгаа зарчим алдагдаж байгаа. Ялангуяа сүүлийн үед Хүнс, эмийн агентлаг яаран зөвшөөрөл өгчихдөг. Дараа нь “Ийм ийм тохиолдолд судалгаа хийгдээгүй, тодорхой мэдээлэл байхгүй” гэх мэтээр эмийн шошгон дээрх анхааруулгаа өөрчилсөн тохиолдол зүрхний эмэн дээр гарсан. Дахиад “Харвони” эмэнд зөвшөөрөл олгоод, “Вирус багатай хүнд богино хугацаанд хэрэглэнэ” гэсэн тайлбарын цаана тодорхой баримт, судалгаагүй байна гэж ойлгогдоно. Туршилтын тоо баримтыг авсан тохиолдолд эмийн үр дүн, аюулгүй байдал, сөрөг нөлөөний тухай мэдээлэл тодорхой болох юм. Америкийн Хүнс, эмийн агентлаг зарим эмэнд хурдан зөвшөөрөл өгсөн ч хэдхэн тооны хүн дээр туршигдсан байсан удаа бий. Зах зээлээс ямар нэг эмийг татаж аваад, өөр эмээр орлуулахын тулд хурдан зөвшөөрөл өгдөг байдал бас ажиглагдсан. Шүүхэд өгсөн хугацаа нь 2014 оны арванхоёрдугаар сарын 17. Түүнээс хойш бараг жил болж байна. Одоо болтол хариу ирээгүй. Туршилтын үр дүнг аваад эрсдэлтэй хүчин зүйлүүдийг нь шалгаж, хөндлөнгийн дүгнэлт гаргахад ч цаг зарцуулна. Яагаад туршилтын үр дүнг өгөхгүй, яагаад ийм нууц байгаа юм бэ гэдгийг та бүхэн бодооч. Эмийн зөвшөөрлийг хурдан өгсөн ч туршилтын үр дүнг хурдан өгөхгүй байгаа биз дээ” хэмээн Анн яриагаа төгсгөв.

Өнөөг хүртэл эм оруулж ирэхээр хөөцөлдөж буй талууд, улстөрчдийн дуу хоолойг монголчууд хангалттай сонслоо. Харин одоо “Харвони” эмийн талаарх Монголын эрдэмтэн, судлаачид, эмийн мэргэжилтнүүд байр сууриа илэрхийлэх цаг болжээ.

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

Сэтгэгдэл бичих

оогий 2016-01-06 23:20 Тэгээд монголчууд туршлагын туулай болохымуу, хэн энэ бизнесийг хийгээд байгаа билээ, хүний эрүүл мэндээр мөнгө олдог юмнуудад итгэж болох уу,аймаар амбицтай шуналтай , ямар аргаар сайд болчив..бодох л асуудал.аягүй бол эмя ний шугамаар шавдуулсан, лоббидсон доо

Эргүү сэтгүүлчид 2015-12-05 19:24 Байр сууриа илэрхийлэ цаг болжээгэнээ. Хүлээж аваагүй, туршиж үзээгүй байж чамайг дуурайж дагаж донгосох юм уу. Хүмүүс хэрэглээд өвчнөө эдгээх хэрэгтэй. Хэсэг хугацааны дараа үр дүнг үзэх хэрэгтэй шдээ. АНУ-д тийм амархан зөвшөөрөл өгдөггүй. Хүмүүсийн зовлонг ойлгооч, худлаа сенсац дэгдээгч сэтгүүлч ээ

Зочин 2015-12-05 13:24 Udurt 1 uguulel bichij baisan gesen ug uu? Arai barimjaatai too tavimaar yum.

Зочин 2015-12-05 12:08 Oruulj irehgui yum bna da

https://dnn.mn/%D0%B9%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD-%D0%B8%D1%85-%D1%81%D1%83%D1%80%D0%B3%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD-%D1%85%D1%83%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%87%D0%B8%D0%B4-%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B8-%D1%8D%D0%BC%D0%B8%D0%B9%D0%BD-%D0%B0%D1%81%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%80-%D0%B0%D0%BD%D1%83-%D1%8B%D0%BD-%D1%85%D2%AF%D0%BD%D1%81-%D1%8D%D0%BC%D0%B8%D0%B9%D0%BD-%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%B3-%D1%88%D2%AF%D2%AF%D1%85%D1%8D%D0%B4-%D3%A9%D0%B3%D1%87%D1%8D%D1%8D/

2015 оны Мөнгөний бодлогын талаарх эдийн засагчдын санал дүгнэлт

2015 оны Мөнгөний бодлогын талаарх эдийн засагчдын санал дүгнэлт 

2014 оны 11 дүгээр сарын 14-ны өдрийн УИХ-ын Эдийн Засгийн Байнгын Хороо, Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим, Үндэсний Стратегийн Хүрээлэн, Хувийн Хэвшлийг Дэмжих Үндэсний Зөвлөл хамтран зохион байгуулсан “ГАРЦ” сэдэвт “Эдийн засагчдын уулзалт”-ын тэмдэглэлээс хүргэж байна.

http://demberel.mn/news/16/single/1304

С.Авирмэд: Ц.Нямдорж дарга хуульд засвар хийж, ашигт малтмалын ордыг зvй зохистой ашиглах бодлогыг алдагдуулсан

http://archive.olloo.mn/modules.php?name=News&file=print&sid=44905
Огноо: 2007-01-13 12:09:04

УИХ Ашигт малтмалын тухай хууль баталсан. Гэвч нэгэнт батлагдсан хуульд редакци хийж, тэндээс єгvvлбэр танасан гэж УИХ-ын зарим гишvvн vзэж байна. Vнэн хэрэгтээ зєвхєн ганц єгvvлбэр биш, бvхэл бvтэн бvлэг єєрчлєгдсєн байжээ. Эдийн засгийн шинжлэх ухааны доктор, уурхайн инженер, геологич С.Авирмэдтэй уулзаж ярилцлаа.


-Ашигт малтмалын тухай хуульд редакци хийх явцад чухам ямар зvйл заалтыг яаж єєрчилсєн юм бол?
-Энэ хууль УИХ-аар 2006 оны долдугаар сарын наймны єдєр батлагдсан. Их Хурлын дэгийн тухай хуулиар аливаа батлагдсан хуулийг гурав хоногийн дотор ёсчилдог гэж би сонссон. Гэтэл Ашигт малтмалын хуулийг баталснаас нь хойш cap гарангийн дараа буюу 2006 оны наймдугаар сарын 15-нд УИХ-ын дарга гарын vсгээ зурж ёсчилсон байдаг юм. Ашигт малтмалын тухай хуулийн шинэчилсэн хувилбар vvнээс хойш сарын дараа Ерєнхийлєгчид очсон. Бид яг тэр хувилбарыг олж авсан юм. Гэтэл “Айвенхоу майнз” компани хуулийг ёсчлоогvй байхад олоод авчихсан, бvр мэдэгдэл хvртэл гаргаж байсан. Хууль батлагдсанаас хойш хоёр хоногийн дараа, 2006 оны долдугаар сарын 10-нд шvv дээ. “Айвенхоу майнз”-ын энэ мэдэгдлийг дэлхий даяар цацсан. “Монгол Улсад Ашигт малтмалын тухай хууль батлагдсанаар эдийн засгийн таатай орчин бvрдлээ. Гадаадын хєрєнгє оруулахад боломжийн боллоо” гэсэн утгатай мэдэгдэл байсан санагдана. Гэтэл бид, єєрєєр хэлбэл, хуулийн тєсєл боловсруулахад зєвлєхєєр оролцож байсан тєрийн бус байгууллага, эрдэмтэн мэргэд наймдугаар сарын тавнаас хойш яг ёсчилж баталсан хуулийг олж харсан. Гэтэл яасан гэж санана. Ашигт малтмалын хууль маань УИХ-аар батлагдсанаасаа тэс єєр болчихсон байсан. Хуулийн утга агуулга, зарчмыг єєрчилсєн байсан. УИХ-ын дарга Ц.Нямдорж зєвхєн найруулгын шинжтэй єєрчлєлт хийсэн гэдэг. Гэтэл vгvй юм. Монгол Улсын газрын хэвлийн эрдэс баялаг гэдэг бол тєрийн ємч. Монгол Улсын ардтvмний мэдэлд байна гэж Vндсэн хуулийн 6.1, 6.2-т заасан байдаг. Гэтэл Ц.Нямдорж дарга хуульд єєрчлєлт хийсэн. Тvvнээс ємнє хоёр, гурван ч єєрчлєлт энэ хуульд оруулсан байдаг юм билээ. Харин хэн хийсэн бэ гэдэгтодорхой бус. Тэр єєрчлєлтvvд дунд “Монгол Улсын газрын хэвлийн баялаг бол тухайн ордыгэзэмшигчийн ємч мєн” гэсэн заалтыг хуульд оруулчихсан. Энэ єєрчлєлтийг зєвхєн Ц.Нямдорж дарга хийв vv. Тvvний туслахууд уу. Хэн бэ гэдгийг нь бид тодруулж чадаагvй. “Ашигт малтмалын ордын хайгуулын тусгай зєвшєєрєл эзэмшигч” гэж хуульчилсан, Энэ бол зарчмын том єєрчлєлт. Дээр нь ашигт малтмалын тухай хуулийн нэгдvгээр зvйлийн эхэнд “…тvvнийг ашиглах болон хайгуулын талбай, уурхайн эдэлбэрийн орчныг хамгаалахтай холбогдсон харилцааг зохицуулна”гэж Их Хурлын гишvvд баталсан. Гэтэл “Хамгаалах” гэдэг vгийг нь авчихсан байна. Vvнийг Ц.Нямдорж дарга авсан. Монгол Улсын байгаль орчныг хамгаалах гэдэг бол маш том асуудал. “Хамгаалах” гэдэг vгийг дарна гэдэг нь агуулга болон зарчмыг єєрчилж байгаа юм. Єєрєєр хэлбэл, УИХ-аар баталсан хуулийг єєрчилсєн гэсэн vг. Хоёрдугаарт, УИХ-ын гишvvдийн баталсан уг хуулийн есдvгээр бvлгийг тэр чигээр нь хассан байдаг. 27 зvйл заалттай бvхэл бvтэн бvлэг шvv дээ. Тvvний оронд 24 шинэ зvйл заалт оруулсан. Тэр нь УИХ-аар батлагдаагvй. Ерєєсєє энэ хуулийн бvх зvйл заалт єєрчлєгдсєн. Vнэн хэрэгтээ Лицензийн хууль гэж ард тvмний ярьдаг 1997 оны хууль тэр чигээрээ vлдсэн.

-Энэ хуулийг ингэж єєрчилснєєр ямар хортой ур дагавар гарах вэ?
-Монгол Улсын vндэсний баялгыг эзэнгvй болгочихсон гэсэн vг. Vндэсний баялгыг тєр ард тvмний мэдлээс гаргах шахсан гэсэн vг л дээ. Vvнийг хуулийн хvрээнд тодорхой жишээгээр тайлбарлах юм бол улсын тєсвийн хєрєнгєєр хайгуул хийсэн ашигт малтмалын ордууд буюу Тавантолгой, Бvрэнхаан, Эрдэнэт, Багануур гэх мэт 700-гаад ордыг эзэнгvйдvvлсэн. Хэн нэгэн гадны баян хvний эрх мэдлээр ашиглах нєхцєлийг бvрдvvлчихсэн. Єєрєєр хэлбэл, Монгол Улс энэ орд газрынхаа зєвхєн 50 хvртэл хувийг л авч болно гэсэн vг. Улсын тєсвийн хєрєнгєєр бус єєр эх vvсвэрээр геологи хайгуул хийсэн орд газруудыг ашиглахдаа тухайн ордын хувьцааны 34 хvртэл хувийг ашиглаж болно гэсэн. Энэ бол ноцтой зарчмын алдаа. Vндсэн хуулийн 6.1, 6.2 буюу “Газрын хэвлийн баялаг тєр, ард тvмний мэдэлд байна” гэсэн заалт зєрчигдєж байна гэсэн vг. Ц.Нямдорж даргын єєрийнх нь шууд хийсэн алдаа бол ашигт малтмалын ордыг зvй зохистой ашиглах бодлогыг алдагдуулсан. Ашигт малтмалын ордыг ашиглах, ємчєє хамгаалах гэдэг энэ хэсгийг дараад хаячихсан. Ингэснээр эзэнгvйдэх аюул нvvрлэж байгаа юм.

-Ц.Нямдорж даргын энэ vйлдэл Ашигт малтмалын тухай хуулийг боловсруулахад оролцсон эрдэмтэн мэргэд, хууль баталсан УИХ-ын гишvvдийг дорд vзсэн, доромжилсон vйлдэл боллоо гэж яриад байгаа?
-Хууль батлагдсанаас хойш УИХ-ын гишvvд, УИХ-ын дэд дарга, єндєр албан тушаалтнууд яг ийм мессежийг нийгэмд цацаж байгаа. Энэ хуулийг батлахад тєрийн бус байгууллагууд, иргэний тєлєєлєл, эрдэмтдийг оролцуулсан. Тvvн дотор намайг, мєн Хурц, Бямба гээд докторуудыг бvгдийг оролцуулсан гэж Ц.Нямдорж дарга ярьдаг. Vнэхээр Ц.Нямдорж дарга єєрийнхєє захирамжаар биднийг оруулсан л даа. Гэхдээ 2006 оны дєрєвдvгээр сараас долдугаар cap хvртэл хуулийг хэлэлцэх vйл ажиллагаанд оролцуулаагvй. Бид ердєє зургаахан цаг ажилласан байдаг. Энэ бол хэсэг бvлэг гадныхны оролцоотой гарсан хууль. Vvнийг Ц.Нямдорж дарга єєгшvvлсэн.

-Зургаан цаг гэв vv?
-Тийм ээ. Энэ бол бидний санал бодлоо илэрхийлэх боломж олдсон цаг. Бид энэ хуулийн тєслийн нэг хувилбарыг талийгаач О.Энхсайхан гишvvний удирдлага дор боловсруулж, 2005 оны 12 дугаар сарын 28-нд єргєн барьсан. Энэхуулийг УИХ-ын гишvvд, Ц.Нямдорж даргын томилсон ажлын хэсэг ерєєсєє авч хэлэлцээгvй vндсэндээ хав дарсан. Хайгуул ашиглалтын лиценз эзэмшигч гадаадынхан болоод Монголын баячуудын эрх ашгийг хамгаалсан хууль болсон. 2000 оноос эхлээд бидний хэсэг эрдэмтэд тєвийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр олон удаа хэлж ярьсан. Vvнийг ч авч хэлэлцээгvй. Гадаадын хєрєнгє оруулагчдыг дэмжих нэрийдлээр гадныхны эрх ашгийг хамгаалсан, Монгол Улс, Монголын ард тvмний эрх ашгийг хєсєрдvvлсэн vзэл баримтлалаар хийсэн буюу vзэл баримтлалгvй хууль болсон гэж vзэж байгаа. Энэ хуулийг УИХ-ын гишvvн барилгын инженер Ц.Дамиран нарын хvмvvс гардаж хийсэн. Ер нь хуулийн хоёр тєсєл орж ирсэн. Нэгдvгээр тєсєл нь 1992 оны тєсєл буюу Vйлдвэр худалдааны сайд Б.Жаргалсайханы тєсєл. Хоёрдугаар тєсєл нь бидний тєсєл. Гурав, дєрєв, тавдугаар тєсєл гэж бий. Энэ бол УИХ-ын 19 гишvvн, бас бус тав зургаан гишvvний санаачилсан тєслvvд. 1997 оны Лицензийн хуулийн тєслийг тэр чигт нь найруулаад л Ашигт малтмалын тухай хууль болгочихсон гэсэн vг vv?
-Тэгж хэлвэл Ц.Нямдорж дарга эмзэглэх байх. Уурлаж, бухимдаж ч магадгvй. Vнэн хэрэгтээ яг л тийм юм болсон. Ц.Нямдорж дарга vvнийгээ єєрєє мэдээгvй байж магадгvй.

-Хууль нэгэнт батлагдчихсан. Мєрдєгдєєд эхэлчихсэн одоо яах ёстой вэ?
-”Айвенхоу майнз” зэрэг гадаадын хєрєнгє оруулагчдын тєлєєлєгчид шинэ хуулийн дагуу гэрээгээ байгуулах гээд ирчихсэн сурагтай. Тэгэхээр гэрээ хийж болохгvй. Бид Vндсэн хуулийн Цэцэд єргєдєл гаргачихсан байгаа. Хэрвээ Цэц энэ єргєдлийг хvлээж авахгvй бол бид тэмцэнэ. Иргэний хєдєлгєєнvvд ч биднийг дэмжихээ илэрхийлж байгаа. Зvй нь энэ хуулийг хvчингvй болгох хэрэгтэй байна.

Ц.Мєнх 2007.01.13 Монголын мэдээ

Цэц Ц.Нямдоржийг юу гэж дvгнэв?

http://archive.olloo.mn/modules.php?name=News&file=print&sid=53521
Цэц Ц.Нямдоржийг юу гэж дvгнэв?

Огноо: 2007-04-14 12:54:36

Ц.Нямдорж Vндсэн хуулийн Цэцэд юу гэж мэдvvлэв
Монгол Улсын Их Хурлын дарга Ц.Нямдорж тайлбараа Vндсэн хуулийн цэцэд 2007 оны 2 дугаар сарын 08-ны єдрийн 1/902 дугаар албан бичгээр ирvvлжээ. Тэрээр тайлбартаа ийнхvv учирласан байна:


“1. Улсын Их Хурлын дарга Улсын Их Хурлын 2006 оны 14 дvгээр тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны Дэг”-ийн 51.1, 51.2-т заасан бvрэн эрхийнхээ хvрээнд Улсын Их Хурлаас баталсан хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн эцсийн найруулгыг хянаж, Улсын Их Хуралд танилцуулсны vндсэн дээр ёсчилдог.
Ийнхvv эцсийн найруулгыг хянах явцад УИХ-ын дарга болон Тамгын газрын Ерєнхий нарийн бичгийн дарга хуулийн агуулга, бодлого, зарч-мыг алдагдуулахгvйгээр зєвхєн найрлага, vг хэллэг, дэс дараалал, бvтцийн шинжтэй засварыг хийх эрхтэй.

2. Нэр бvхий иргэдийн єргєдєлд дурдсан Авлигын эсрэг хууль, Ашигт малтмалын тухай хуулийн эцсийн найруулгыг Улсын Их Хурлын 2006 оны хаврын чуулган єндєрлєх vеэр нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахад миний бие дээр дурдсан бvрэн эрхийнхээ хvрээнд эдгээр хуулийн эцсийн найруулгыг vргэлжлvvлэн хянаж засварлах шаардлагатайг мэдэгдсэний vндсэн дээр хуулийн агуулга, зарчим, бодлогыг єєрчлєхгvйгээр зохих засварыг хийж ёсчилсон болно.
Эдгээр хуулийн хувийн хэрэгт миний биечлэн засвар хийсэн тэмдэглэл байгааг Цэцэд хvргvvлсэн материалаас тодорхой танилцах боломжтой. Мєн Улсын Их Хурлын Тамгын газрын ажилтнуудын засвар хийсэн тэмдэглэл ч тодорхой байгаа.

3. Дээр дурдсан хуулиудын эцсийн найруулгад засвар хийснээр нэр томъёог жигдэлсэн, хуулийн зvйл, заалтуудын хоорондын логик холбоо, уялдааг хангасан, vг хэллэгийн найруулгыг сайжруулсан, зvйлийн гарчигтай агуулгыг нийлvvлсэн, хоёрдмол санааг арилгасан, шаардлагатай зvйл, заалтын ишлэлийг татсан, бvтцийн хувьд ойлгомжтой, дэс дарааллыг нь цэгцтэй болгосон бєгєєд чингэхдээ хуулийн зохицуулалтын бодлогыг чанд хадгалж чадсан гэдэгт бvрэн итгэлтэй байна.
4. Дээрх хуулиудын найруулгыг Улсын Их Хурлын гишvvдэд урьдчилан тараасны vндсэн дээр Улсын Их Хурлын чуулганы 2007 оны 2 дугаар сарын 7-ны єдрийн нэгдсэн хуралдаанд дахин танилцуулсан бєгєєд Улсын Их Хурлын гишvvдээс хуулиудын талаар зарчмын шинжтэй санал гараагvй болно.
Иймд Vндсэн хуулийн цэцэд маргааныг хянан шийдвэрлэхдээ хуулийн тєслийн санаачлагчаас оруулсан бодлого, vзэл баримтлал, тєслийн хэлэлцvvлгийн явцад орсон єєрчлєлт, Улсын Их Хурлын холбогдох байнгын хорооны болон нэгдсэн хуралдаанд хэлэлцсэн тэмдэглэл, эцсийн найруулгыг хийсэн баримт материалыг хянан vзэж, бодлого, зарчмыг хадгалсан байдлыг онцлон анхаарахыг хvсье.
Энэхvv маргааныг Цэцийн хуралдаанд хэлэлцэн шийдвэрлэхэд намайг тєлєєлєн оролцох итгэмжлэгдсэн тєлєєлєгчєєр Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ерєнхий нарийн бичгийн дарга Н.Лувсанжав, Нэгдvгээр нарийн бичгийн дарга Ж.Нарантуяа нарыг томилж байгаагаа vvгээр мэдэгдэж байна.
Єргєдєл гарсан иргэдээс Цэцийн илтгэгч гишvvнд болон Цэцэд гаргасан тодорхой vндэслэлvvдийн талаар тухай бvрт нь итгэмжлэгдсэн тєлєєлєгчид тайлбар єгєх болно” гэжээ.

УИХ-ын Тамгын газар Ц.Нямдоржийг юу гэж хамгаалав
Улсын Их Хурлын даргын итгэмжлэгдсэн тєлєєлєгч, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ерєнхий нарийн бичгийн дарга Н.Лувсанжав, Нэгдvгээр нарийн бичгийн дарга Ж.Нарантуяа нар эрхэм Спикерийг зєвтгєж, 2007 оны 3 дугаар сарын 1-нд Vндсэн хуулийн цэцэд 3/197 дугаар албан бичгээр тайлбараа ирvvлсэн байна. Vvнд:
“1. Ашигт малтмалын тухай болон Авлигын эсрэг хуулийн эцсийн найруулгыг 2006 оны 7 дугаар сарын 20-нд Улсын Их Хурлын нэгдсэн хуралдаанд танилцуулсан. Энэ єдрийн хуралдаанд хаврын чуулганаар баталсан 40 гаруй хууль, бусад шийдвэрийн эцсийн найруулгыг танилцуулсан бєгєєд цаг хугацааны хувьд олон том хуулийн эцсийн найруулгыг нэгэн зэрэг хийх боломжгvй байсан. Энэ байдлыг Улсын Их Хурлын дарга нэгдсэн хуралдаанд танилцуулж, эдгээр хууль, шийдвэрийн тєслийн эцсийн найруулгыг ажлын хэсгийн ахлагч, Байнгын хорооны дарга нартай зєвшилцсєний vндсэн дээр хийх эрх авсан.
УИХ-ын дарга УИХ-ын хуралдааны дэгийн 51.2-т заасан эрх болон 7 дугаар сарын 20-ны нэгдсэн хуралдаанаас олгосон эрхийн хvрээнд найрлага, vг хэллэг, бvтэц, дэс дарааллын шинжтэй засвар хийж Ашигт малтмалын хуулийн эцсийн найруулгыг Ажлын хэсгийн ахлагч Д.Одхvv, гишvvн Ц.Дамиран нарт, Авлигын эсрэг хуулийн эцсийн найруулгыг хууль санаачлагч Улсын Их Хурлын дэд дарга Д.Лvндээжанцан, Байнгын хорооны дарга Ц.Мєнх-Оргил нарт танилцуулж єєр саналгvй гэсэн тул ёсчилсон.

Ер нь хууль, шийдвэрийн эцсийн найруулга хийх, танилцуулах ажиллагааг хуулиар биш, Улсын Их Хурлын тогтоолоор баталсан чуулганы хуралдааны дэгээр зохицуулдаг бєгєєд энэхvv ажиллагаа нь хууль тогтоох vйл ажиллагааны техникийн горим тул энэ талаар гарах саналын зєрєлдєєн ньVндсэн хуулийн Цэцээр хянан шийдвэрлэгдэх маргаан биш, Улсын Их Хурал дотооддоо хэлэлцэж шийдвэрлэх асуудал юм. Иймд Vндсэн хуулийн цэц єєрт нь vл харьяалагдах асуудлыг хэлэлцэж аливаа шийдвэр гаргахгvй гэдэгт найдаж байна.
2. Авлигын эсрэг болон Ашигт малтмалын тухай хуульд Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгд зааснаар эхний ээлжийн засварыг Улсын Их Хурлын Тамгын газар (Ерєнхий нарийн бичгийн дарга) хийж, эцсийн хувилбарыг Улсын Их Хурлын даргад єгсєн. Энэхvv хувилбар дээр Улсын Их Хурлын дарга ажилласан. Иймд аль засварыг хэн хийснийг нарийвчлан ялгаж тогтоох шаардлагатай. Тухайлбал Тамгын газрын хийсэн засварыг Улсын Их Хурлын дарга хийсэн гэж vзэж Vндсэн хуулийн цэц шийдвэр гаргаж болохгvй гэж vзэж байна.

З. Эдгээр хуулиудад хийсэн засвар, найруулга нь Улсын Их Хурлаас хуулийг батлахдаа баримталсан агуулга, бодлого, зарчимтай зєрчилдсєн гэдгийг зєвхєн Улсын Их Хурал, тvvний гишvvд дvгнэх бvрэн эрхтэй. Авлигын эсрэг болон Ашигт малтмалын тухай хуулийг 2007 оны 2 дугаар сарын 7-ны єдєр Улсын Их Хуралд дахин танилцуулсан бєгєєд энэ vеэр дээрх хуулийн эцсийн найруулга (редакци)-ын талаар гишvvдээс нэг ч гомдол, санал гараагvй. Єєрєєр хэлбэл Улсын Их Хурал болон гишvvд хуулийн эцсийн найруулга Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэг, 7 дугаар сарын 20-нд олгосон эрхийн хvрээнд явагдсан, эдгээр хуулиудад агуулга, бодлого, зарчмын шинжтэй єєрчлєлт ороогvй гэдгийг эцэслэн хvлээн зєвшєєрсєн болно.

Тухайлбал, Ашигт малтмалын тухай хуульд нэг заалт орхигдон ёсчлогдсон тухай асуудлыг Улсын Их Хурал дахь Ардчилсан намын Зєвлєлєєс бичгээр Улсын Их Хуралд хандан тавьж, ийнхvv орхигдсон заалтыг хуульд нэмж оруулах санал тавьсныг Улсын Их Хурлын 2007 оны 1 дvгээр сарын 31-ний нэгдсэн хуралдаанд танилцуулж, Ашигт малтмалын тухай хуулийг ёсчилсон байдлаар нь орхигдсон заалтыг нэмж оруулан Улсын Их Хурлын гишvvдэд урьдчилан тараасны vндсэн дээр гишvvд судалж, тодорхой санал байвал дараагийн хуралдаанд авч vзэхээр шийдвэрлэсэн юм. Энэ vеэр мєн Хууль зvйн байнгын хорооны даргын саналаар Авлигын эсрэг хуулийг ч энэ маягаар авч ярихаар болсон.Vvний дагуу уг хуулиудыг Улсын Их Хурлын гишvvдэд 2007 оны 1 дvгээр сарын 31-нд хувилан тарааж, танилцуулан Улсын Их Хурлын 2007 оны 2 дугаар сарын 7-ны єдрийн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцсэн. Энэ vеэр Улсын Их Хурлын гишvvдээс эдгээр хуулийн талаар агуулга, бодлого, зарчмын шинжтэй засвар хийсэн тухай ямар нэг санал шvvмжлэл гараагvй болно.

4. Єргєдєл гаргагчаас Vндсэн хуулийн цэцэд нэмж гаргасан “Ашигт малтмалын хуульд Улсын Их Хурлын дарга Ц.Нямдоржийн хийсэн засвар ба тvvнээс vvдсэн vр дагавар” гэсэн нэртэй хvснэгтийн 1 дэх баганын 3-8 дахь мєрєнд бичсэн бvх заалтууд Улсын Их Хурлын гишvvдэд тараасан эцсийн найруулгын заалтаас єєр болсон байна. Хуулийн эцсийн хэлэлцvvлгийн тєсєл, эцсийн найруулгын тєслийн аль алинд нь ийм заалт байгаагvй бєгєєд зарим заал-тыг єргєдєл гаргагчид санаанаасаа зохион бичиж агуулгыг єєрчилжээ.
Тухайлбал, уг хуулийн 4 дэх мєрєнд “Тус хуулийн 19.2 Тєрийн захиргааны байгууллага энэ хуулийн 19.1-д заасан ажиллагааг гvйцэтгэсний vндсэн дээр єргєдлийг бvртгvvлснээс хойш ажлын 3 єдєрт дараахь шийдвэрийн аль нэгийг гаргана” гэжээ. Гэтэл эцсийн хэлэлцvvлэг болон эцсийн найруулгын тєсєлд “єргєдлийг бvртгvvлснээс хойш” гэсэн vг єгvvлбэр байхгvй байна.
Єєрєєр хэлбэл єргєдєл гаргагчид чухам ямар тєслvvдийг харьцуулан ийм зvйл бичсэнийг ойлгох аргагvй байна.

Иймд хуулийн зарим зvйл, заалт алга болсон, огт байхгvй зvйл нэмэгдсэн, зарчмын шинжтэй засвар оруулсан гэдгийг Цэцэд хvргvvлсэн vндсэн материалаас нягтлан vзэхийг хvсъе.
5. Єргєдєл гаргагчид Ашигт малтмалын тухай хуулийн 1 дvгээр зvйлээс “хайгуулын талбай болон уурхайн эдэлбэрийн орчныг хамгаалахтай” гэсэн заалтыг хассан гэжээ. Эдгээр vгvvдийг хассан нь vнэн бєгєєд энэ нь дараахь шалтгаантай юм. Vvнд:
а/ Хуулийн зорилтод ийм vгvvд оруулсан боловч хуулийн бусад зvйл, заалтад “хайгуулын талбай, уур-хайн эдэлбэрийн орчныг хамгаа-лахтай” холбогдсон ямар нэгэн зvйл, заалт, зохицуулалт байгаагvй тул хассан. Хуульд “уурхайг хаах vед тавигдах шаардлага” гэсэн 45 дугаар зvйл байгаа боловч энэ зvйлд “уурхайн эдэлбэр орчинг хамгаалах” тухай ямар ч заалт алга.

б/ “Хайгуулын талбай, уурхайн эдэлбэрийн орчныг хамгаалах” асуудал нь бvхэлдээ ашигт малтмал ашиглахтай холбоотойгоор гардаг олон тєрлийн эрх зvйн харилцааны єчvvхэн хэсэг байдаг тул тэдгээрийг хуулийн зорилт гэсэн зvйлд онцгойлон заавал оруулах шаардлагагvй, “ашиглах” гэсэн ойлголт дотроо багтаж зохицуулагддаг гэсэн утгаар нь vг хэллэгийн засвар хийсэн.
6. 1997 онд батлагдсан Улсын Их Хурлын хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 40 дvгээр зvйлийн 13 дугаар хэсэг, Улсын Их Хурлын 2001 оны 6 дугаар сарын 21-ний 61 дvгээр тогтоолоор баталсан Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн 23.14-д “Эцсийн хэлэлцvvлгээр баталсан хууль, тогтоолын эцсийн найруулгыг хэлэлцvvлэг дууссанаас хойш ажлын 6 єдєрт багтаан Улсын Их Хуралд танилцуулна. Эцсийн найруулгыг танилцуулах ажлыг Ерєн-хий нарийн бичгийн дарга хариуцна” гэж тус тус заасан байсан бєгєєд энэхvv заалтын хvрээнд холбогдох засварууд байнга хийгдэж ирсэн.
Ийм найруулгын засвар урьд ємнє батлагдаж мєрдєж байсан бvх хуулиудад хийгдэж байсан бєгєєд vvнийг Улсын Их Хурлын архивт хадгалагдаж байгаа хууль, шийдвэрийн “хувийн хэрэг”-тэй танилцан магадлаж болно.

Єєрєєр хэлбэл найруулгын засвар зєвхєн энэ Их Хурал, Ц.Нямдорж даргын vед шинээр бий болсон зvйл биш, 1990 оноос хойшхи бvх Бага, Их Хурал, тэдгээрийг удирдаж байсан дарга нарын vед хийгдэж ирсэн, хууль тогтоох ажлын нэгэнт уламжлагдан тогтсон практик гэдгийг тэмдэглэж байна” гэжээ.

МОНГОЛ УЛСЫН VНДСЭН ХУУЛИЙН НЭРИЙН ЄМНЄЄС
VНДЭСЛЭЛ:
1.Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар 2006 оны 7 дугаар сарын 06-ны єдєр 93.0 хувийн саналаар баталж, 2006 оны 7 дугаар сарын 20-ны єдєр эцсийн найруулгыг Улсын Их Хуралд танилцуулсан Авлигын эсрэг Монгол Улсын хуульд 2006 оны 9 дvгээр сарын 08-ны єдєр, мєн Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар 2006 оны 7 дугаар сарын 08-ны єдєр 83.7 хувийн саналаар баталж, 2006 оны 7 дугаар сарын 20-ны єдєр эцсийн найруулгыг Улсын Их Хуралд танилцуулсан Ашигт малтмалын тухай хуульд 2006 оны 8 дугаар сарын 05-ны єдєр тус тус агуулга, бодлого, зарчмын болон найруулга, vг хэллэг, дараалал, бvтцийн чанартай олон тооны засвар, єєрчлєлтийг Улсын Их Хурлын дарга Ц.Нямдорж хийсэн нь Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны тэмдэглэл болон эдгээр хуулийн хувийн хэрэг дэх баримтууд, бусад нотлох баримтаар нотлогдож байна.
УИХ-ын дарга Ц.Нямдорж Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 32 дугаар зvйлийн 32.1-ийн “Улсын Их Хурал …хуралдаанаар хуулийн тєсєл, …хэлэлцэх, …батлах, шийдвэр гаргахдаа Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийг баримтална”, мєн Улсын Их Хурлын 2006 оны 1 дvгээр сарын 27-ны єдрийн 14 дvгээр тогтоолоор баталсан Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн Тавин нэгдvгээр зvйлийн 51.4-ийн “Хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн эцсийн найруулгыг энэ дэгийн 51.1.3-т заасны дагуу Улсын Их Хуралд танилцуулснаас хойш Улсын Их Хурлын дарга ажлын 3 єдрийн дотор тvvнд гарын vсэг зурж ёсчилно” гэсэн заалтыг тус тус зєрчсєн гэх vндэслэлтэй байна.

Ийнхvv Улсын Их Хурлын дарга Ц.Нямдорж Улсын Их Хурлын тухай хууль болон Улсын Их Хурлын тогтоолоор баталсан Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн холбогдох заалтыг зєрчсєнєєрєє Монгол Улсын Vндсэн хуулийн Нэгдvгээр зvйлийн 2 дахь хэсгийн “Ардчилсан ёс, шударга ёс, …хууль дээдлэх нь тєрийн vйл ажиллагааны vндсэн зарчим мєн”; Хорьдугаар зvйлийн “…хууль тогтоох эрх мэдлийг гагцхvv Улсын Их Хуралд хадгална”; Хорин тавдугаар зvйлийн 1 дэх хэсгийн 1-ийн “хууль батлах, нэмэлт, єєрчлєлт оруулах” нь Улсын Их Хурлын онцгой бvрэн эрхэд хадгалж шийдвэрлэх асуудал болох тухай заалтыг тус тус зєрчсєн байна.
Харин Улсын Их Хурлын дарга Ц.Нямдорж Vндсэн хуулийн 70 дугаар зvйлийн 1 дэх хэсгийн “Vндсэн хуульд… нийт байгууллага, иргэний vйл ажиллагаа бvрнээ нийцсэн байвал зохино” гэсэн заалтыг зєрчсєн гэх vндэслэл тогтоогдохгvй байна.
2.Ерєнхийлєгч, Улсын Их Хурлын дарга, Ерєнхий сайдыг огцруулах vндэслэл байгаа эсэх талаар дvгнэлт гаргах асуудлыг Vндсэн хуулийн цэц эрх бvхий байгууллага, албан тушаалтны хvсэлтээр хэлэлцэх тул єргєдєл гаргагч иргэдийн энэ талаар тавьсан хvсэлтийг шийдвэрлэх боломжгvй байна.
Монгол Улсын Vндсэн хуулийн Жаран зургадугаар зvйлийн 2 дахь хэсгийн 1, Vндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай хуулийн 31 дvгээр зvйлийн 2 дахь хэсгийн заалтыг
удирдлага болгон

МОНГОЛ УЛСЫН VНДСЭН ХУУЛИЙН НЭРИЙН ЄМНЄЄС ДVГНЭЛТ ГАРГАХ нь:
1.Авлигын эсрэг хууль, Ашигт малтмалын тухай хуулийн эцсийн найруулгыг Улсын Их Хуралд танилцуулсны дараа агуулга, бодлого, зарчмын болон найруулга, vг хэллэг, дэс дараалал, бvтцийн чанартай олон засвар, єєрчлєлтийг хийснээрээ Улсын Их Хурлын дарга Ц.Нямдорж Монгол Улсын Vндсэн хуулийн Нэгдvгээр зvйлийн 2 дахь хэсгийн “Ардчилсан ёс, шударга ёс, …хууль дээдлэх нь тєрийн vйл ажиллагааны vндсэн зарчим мєн”; Хорьдугаар зvйлийн “…хууль тогтоох эрх мэдлийг гагцхvv Улсын Их Хуралд хадгална”; Хорин тавдугаар зvйлийн 1 дэх хэсгийн 1-ийн “хууль батлах, нэмэлт, єєрчлєлт оруулах нь Улсын Их Хурлын онцгой бvрэн эрхэд хадгалж шийдвэрлэх асуудал болох тухай заалтыг тус тус зєрчсєн байна.
2. Улсын Их Хурлын дарга Ц.Нямдорж Vндсэн хуулийн Далдугаар зvйлийн 1 дэх хэсгийн “Vндсэн хуульд… нийт байгууллага, иргэний vйл ажиллагаа бvрнээ нийцсэн байвал зохино” гэсэн заалтыг зєрчєєгvй байна.
3.Энэхvv дvгнэлтийг хvлээн авснаас хойш Vндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай хуулийн 36 дугаар зvйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу Улсын Их Хурлын хаврын чуулганы хуралдаан эхэлсэн єдрєєс хойш 15 хоногийн дотор хэлэлцэн, хэрхэн шийдвэрлэсэн тухай хариу ирvvлэхийг Улсын Их Хуралд уламжилсугай.
ДАРГАЛАГЧ: Ж.БЯМБАДОРЖ
ГИШVVД: Н.ЖАНЦАН, П.ОЧИРБАТ, Ж.БОЛДБААТАР, Ж.АМАРСАНАА, Ч.ДАШНЯМ, Д.НАРАНЧИМЭГ, Ц.САРАНТУЯА

Yг сонин 2007.04