Оюу толгойг луйвардуулах гэрээ хийх гэж байна
http://news.gogo.mn/r/3840
2007 оны 7-р сарын 26
Өнгөц харахад: 1/манай талд тус компанийн хувьцааны 34 хувийг үнэ төлбөргүй эзэмшүүлж /3,124 тэрбум ам.доллар: 100 х 34/= 1.062 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалтаас чөлөөлөх; 2/ ”Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” дангаараа дэд бүтэц байгуулах; 3/Оюутолгойгоос Гашуун сухайтын хилийн боомт хүртэл авто зам тавих; 4/тус ордыг ашиглах бүх хугацаанд бүх төрлийн татвар хураамж ногдол ашгаар манай төсөвт 15.5 тэрбум ам.доллар оруулах зэрэг нь боломжийн гэрээ мэт сэтгэгдэл төрүүлэх боловч, 32 сая тонн зэс, 1000 шахам тонн алтны нөөцтэй, хэдэн зуун тэрбум доллараар үнэлэгдэх Оюутолгойн орлоготой харьцуулахад дурдсан өгөөжүүд нь юу ч биш, нүд хуурах төдий орлого юм.
Эдгээр өгөөж дээрээ нэмж, тус компани хайгуул хийсэн 400 сая ам.доллараараа барьцаалж дарамталж, Оюутолгойн ордыг дээрэмдэх нөхцөлөө тулгасныг нь Засгийн газрын ажлын хэсэг хүлээн зөвшөөрчихөж.
Оюутолгойд хайгуул хийсэн 400 сая ам.доллар дээрээ нэмж, 2.724 тэрбум, нийт 3.124 тэрбум ам.долларын хөрөнгийг “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” хамтрагчидтай оруулахаар төлөвлөж байгаа юм байна.
Зэс алтны дэлхийн зах зээлийн үнийн хэлбэлзлээс шалтгаалж, Оюутолгойд оруулсан хөрөнгөө 4-11 жилийн хугацаанд нөхөх нь тус орд өндөр үр ашигтайг нотолж байна.
Ил уурхайг 2010, далд уурхайг 2014 онд тус тус ашиглалтад оруулж, 2010-2055 онд ажиллах 45 жилийн хугацаанд манай төсөвт бүх төрлийн татвар төлбөр хураамж, хувьцааны ногдол ашгаар 15.5 тэрбум ам.доллар оруулна гэснийг нь 45 жилд хуваахад нэг жилд 344.4 сая ам.доллар болж, манай хоёр жилд гадаадаас авдаг зээл тусламжтай тэнцэж, мөн өнөөдрийн валютын нөөцөөс гурав дахин бага орлого юм.
Уул уурхайн эдийн засгийг сайн мэддэг туршлагатай эрдэмтэн С.Авирмэд “Оюутолгойн ордыг ашиглахад 200-250 тэрбум ам.долларын орлого олж, хамгийн багаар бодоход түүний 50 хувь буюу 100-125 тэрбум ам.долларын цэвэр ашиг олох боломжтой” гэсэнтэй манай төсөвт оруулах 15.5 тэрбумыг харьцуулахад нийт ашгийн 12.4-15.5 хувь болж, тус ордын ихэнх ашгийг луйвардуулах гэж байгаа нь нотлогдож байна. Луйвраа нуухын тулд “Айвеноу Майнз”-ынхан Оюутолгойгоос олох бодит ашиг орлогоо чанд нууцалж байна.
Гадаадынхны шахалт шаардлагаар ашигт малтмалын алдаатай хууль баталж, Тогтвортой байдлын гэрээ гэгчээр “Бороо Гоулд”-д 20 орчим тонн алтаа ямар ч татвар төлбөргүй зувчуулсан гашуун сургамжаа давтаж одоо “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк”-д хэдэн зуун тэрбумаар үнэлэгдэх баялгаа луйвардуулах хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах гэж байна.
Арвин их нөөцтэй, стратегийн ач холбогдолтой ашигт малтмалын ордуудын хувьцааны 51-ээс дээш хувийг Засгийн газар эзэмшиж, их ашиг орлого олж, эдийн засаг, нийгмээ урьд өмнө хэзээ ч байгаагүй хурдан хөгжүүлж, ДНБ-ээ 20-30 дахин нэмэгдүүлж, ард түмнийхээ аж амьдралыг дунд зэргийн хөгжилтэй орнуудын хэмжээнд хүргэж баяжуулж, ажилгүйдэл, ядуурлыг устгахаар бид мөрөөдөж, хамгийн их найдвар тавьж буй Оюутолгой маань бүтэлгүйтэж дампуурах нь.
Оюутолгойд Монголын төр, засаг ямар ч эрх мэдэл эдлэхгүй нь
“Эрдэнэс МГЛ-төрийн өмчит” ХХК /Монголынх/ “Айвенхоу Майнз Оюутолгой, Монголиа Инк” ХХК, “Айвенхоу Оюутолгой лимтэд” компани хамтран Оюутолгой төслийг хэрэгжүүлэхээр хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах гэж байна.
Нийт 646.300 ширхэг хувьцааны 34 хувь буюу 219.742 ширхгийг Монголын Засгийн газарт үнэ төлбөргүй өгч, үлдэх 66 хувь буюу 426.552 ширхэг хувьцааг “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” хамтрагчидтайгаа эзэмшихээр тохиролцжээ.
Төлөөлөн удирдах зөвлөл /ТУЗ/ есөн гишүүнтэй байхаас эзэмших хувьцааны харьцаагаар гурвыг нь Монголын Засгийн газар, зургааг нь хамтрагч хоёр компани томилж, мөн тэд ТУЗ-ийн дарга, гүйцэтгэх захирал, дэд захирлуудын орон тоонд хүнээ томилж, Оюутолгойн ордын бүх эрх мэдэл бүхэлдээ гадаадынхны гарт орж, тэд үйлдвэрлэл, техник технологи, санхүү, хөрөнгө оруулалт, гадаад дотоод худалдаа, ашиг хуваарилалт гэх мэт бүх асуудлыг өөрсдийн эрх ашгийн тулд дур зоргоороо шийдвэрлэх бүрэн эрх эдэлнэ. Монгол Улсын төр засаг ямар ч эрх мэдэлгүй үлдэх нь.
Ингэж Оюутолгойн арвин их нөөц ч, түүнийг захиран зарцуулах эрх мэдэл ч харийн ноёдод шилжих язгуур шалтгаан нь байгалийн баялаг ард түмний мэдэлд, төрийн өмчид байна гэсэн Үндсэн хуулийн заалтыг мугуйдаар зөрчиж, хайгуул хийсэн зардалд барьцаалагдаж, хайгуул хийсэн этгээдэд орд газрыг механикаар эзэмшүүлэхээр ашигт малтмалын алдаатай хууль баталсны балаг юм.
Эдийн засгийн зарчмаар хайгуул хийсэн этгээдэд уг ордыг ашиглуулахгүй бол зардлыг нь төлж, хамтран ашиглавал зардлыг нь хуваалцах ёстой. Гэтэл энэ зарчмыг зөрчсөнөөс болж өмчөө /нөөц баялгаа/ бусдад шилжүүлж сөрөг үр дагаврыг нь амсаж сууна. Би энэ талаар олон удаа бичсэн боловч, төрийн түшээд ухаарч буруу ойлголтоосоо буцаагүйгээс ийм ноцтой алдаанд хүргэсэн.
Монгол Улсыг хохироох гэрээний заалтууд
Манай Засгийн газар “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк”-тэй хийх гэрээний төсөлд улс орны эрх ашгийг хохироох заалтууд нэлээд байна.
1.5-д “…Гэрээ хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш хөрөнгө оруулагчид илүү таатай нөхцөл олгох аливаа хууль тогтоомж, олон улсын гэрээ Монгол Улсад батлагдвал тухайн таатай нөхцөлийг эдэлнэ” гэж.
2.31.2-д “Энэхүү гэрээ хүчин төгөлдөр болсны дараа батлагдсан хууль тогтоомж, эсвэл давхар татварын гэрээгээр тогтоосон хувь хэмжээ нь энэхүү гэрээнд заасан албан татварын хувь хэмжээнээс доогуур эсвэл хөрөнгө оруулагчийн төлбөл зохих татварыг бууруулахаар доогуур тогтоосон албан татварын хувь хэмжээ, татварын бууралт нь хөрөнгө оруулагчид мөн адил үйлчилнэ” гэж татвар төлбөр буурвал “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” компанид эдлүүлэх, нэмэгдэл түүнийг дагаж мөрдөхгүй байх онцгой давуу эрхийг тус компанид олгохоор гэрээнд зааж, гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчдад ижил тэгш хандах тухай албан татварын болон ашигт малтмалын хуулиудын заалтыг зөрчсөн байна.
2.3.1-д “Оюутолгойн /”Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” компанийн гэх нь зөв байх/ борлуулах нийт алтыг олон улсын зах зээлийн үнэд өрсөлдөхгүй үнээр Монгол Улсын Төв банкинд худалдахаар санал болгосон тохиолдолд Оюутолгойн үйлдвэрлэсэн алтыг Үнийн өсөлтийн албан татвараас чөлөөлнө” гэжээ.
Нэгд, зах зээлийн нийтлэг зарчмыг зөрчсөн, хоёрт, Монголбанк дэлхийн зах зээлийн үнээс нэг их зөрүүгүй, зөвхөн зардлаа нөхөх төдий үнээр алт худалдаж авдаг, гуравт, хэрэв Монголбанкинд худалдсан алтыг үнийн өсөлтийн 68 хувийн татвараас чөлөөлөх юм бол алтаа худалддаг бүх компани мөн чөлөөлөгдөж улс орныг хохироох буруу жишиг тогтох учир энэ заалтыг “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк”-тай байгуулах гэрээнд тусгаж яасан ч болохгүй гэж үзнэ.
2.3.2-д “энэхүү гэрээ хүчин төгөлдөр байх хугацаанд Оюутолгой төслөөс /”Айвенхоу Майнз Монголиа Инк” компанийн гэх/ олборлосон, үйлдвэрлэсэн нийт зэсийн хүдэр болон зэсийн бүтээгдэхүүн дор дурдсан тохиолдолд үнийн өсөлтийн албан татвар ногдуулахгүй байх. Үүнд: 1/ ил уурхай үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа явуулж эхэлснээс хойш таван жилийн хугацаанд… 2/ хөрөнгө оруулагч дангаараа, эсвэл нэг болон түүнээс дээш гуравдагч талтай хамтран Монгол Улсад зэс хайлуулах үйлдвэр барьж байгуулахад үнийн өсөлтийн татвар төлөхгүй тухай тохиролцов” гэжээ.
Монгол Улс дан ганц эрдэс түүхий эд экспортолж, бусдын түүхий эдийн хавсарга байх бус, зэс цайр төмрөөрөө эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, нүүрсээ коксжуулж экспортлох бодлогод “Айвенхоу Майнз, Монголиа инк” компани дөрөөлж /барьцаалж/ зэсийн үнийн өсөлтийн албан татвараас чөлөөлүүлэх санаархлыг нь манай ажлын хэсгийнхэн зөвшөөрч гэрээний төсөлд тусгасан байна. Энэ нь эдийн засгийн хувьд тус компанид үлэмж ашигтай, Монгол Улсад хохиролтой нь ойролцоо тооцоогоор нотлогдож байна.
Монгол Улс “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” компанигүйгээр дангаараа юмуу бусад хөрөнгө оруулагчтай хамтарч зэс боловсруулах үйлдвэр байгуулах боломж буй.
Энэ дашрамд өгүүлэхэд зэс алтны үнийн өсөлтийн албан татвар нь зайлшгүй байх шударга татвар боловч, хэлбэр нь зохистой бус учир онцгой албан татвар болгож өөрчлөх хэрэгтэй байгаа юм.
15.3-д “энэхүү гэрээ болон Монгол Улсын хууль тогтоомжийн хоорондын зөрүү заалт гарсан тохиолдолд энэхүү гэрээний заалт, нөхцөлийг даган баримтална” гэж “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” компанид давуу эрх олгосон, эрх ашгийг нь илүү их тусгасан, Монгол Улсыг хохироосон, барьцаалж басамжилсан, шударга бус гэрээний заалтуудыг Монгол Улсын хууль тогтоомжоос дээгүүр тавьж, түүнд захируулах гэсэн байна. Энэхүү гэрээг энэ заалтуудаар нь баталбал УИХ хөрөнгө оруулалт, татварын болон ашигт малтмалын хуулиудыг өөрчлөх ба өөр ямар нэгэн хууль батлах, Засгийн газар тогтоол шийдвэр гаргахдаа тус компанитай байгуулсан гэрээний заалтуудыг баримтлах болж байна. Яавч энэ гэрээнд ийм заалт байж болохгүй. Энэ талаар хуульчид үгээ хэлэх байх.
Ямар ч гэрээнд оролцогч талуудын хүлээх үүрэг хариуцлага, гүйцэтгэх ажлын хуваарь, оруулах хөрөнгийн хэмжээ, хамтарч хэрэгжүүлэх ажлыг маш тодорхой заадаг бол энэ гэрээнд тийм системтэй заалт байхгүй, эх захгүй холион бантан хутгасан зүйл-заалтууд байна. Мөн гэрээний үг өгүүлбэр үл ойлгогдох болхи, компанитай гэрээ хийхийг төсөлтэй гэрээ байгуулах гэх мэт техникийн шинжтэй ташаарал их байна.
Дүгнэж өгүүлэхэд, харилцан ашигтай, шударга бус, “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” компанид давуу эрх олгож, нөөц баялгаа дээрэмдүүлэх нөхцөл бүрдүүлсэн хийгээд энэхүү гэрээний заалтуудыг Монгол Улсын хууль тогтоомжоос дээгүүр тавьсныг Сангийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Ч.Хүрэлбаатар ахлагчтай ажлын хэсэг зөвшөөрч тохиролцсонд харамсаж байна. Сангийн сайд Н.Баяртсайхан гэрээний далд тооцоо буюу тус ордыг ашигласнаар олох ашиг орлоготой харьцуулахад Монгол Улсад юу өгөхийг тооцоогүй, өнгөц өгөөжид хууртаж, Монголд ашигтай гэрээ болсон гэж хоосон магтаж сууна.
Ажлын хэсэг, гэрээ байгуулж буй компанийнхаа бэл бэнчин, хөрөнгө чинээ, нэр хүнд, найдвартай эсэхийг тодруулж тогтоогоогүй бололтой юм. Улс орон дамнасан луйварчидтай гэрээ хийж байгаа ч юм билүү.
Хохиролтой гэрээ хийхэд хүргэсэн бодит шалтгаанууд
Улс орноо хохироох гэрээ хийхэд хүргэсэн бодит шалтгаануудыг тайлбаргүй тоочих төдий авч үзье.
Нэгд, мордохын хазгай гэгчээр уул уурхайн салбарт төрөөс баримтлах бодлогогүйгээр ашигт малтмалын алдаатай хууль баталснаас болж, өнөөдөр “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” компанитай улс орноо хохироох гэрээ хийхэд хүргэлээ.
Хоёрт, Үйлдвэр, худалдааны яам Оюутолгойн ордод хайгуул хийж тогтоосон нөөцийг гадаадын экспертийг оролцуулан шалгаж дүгнэж, үнэлж баталж, түүндээ үндэслэн техник-эдийн засгийн үндэслэл боловсруулж, мөн түүнээ баримталж гэрээний өөрийн төсөл боловсруулаагүй, “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” компанийн тавьсан санал, шахалт шаардлагыг наймаа хийх маягаар хэлэлцэж тохиролцсон нь ажиглагдаж байна.
Гуравт, гэрээний төсөл хэлэлцэхэд шилдэг эрдэмтэн мэргэжилтнүүд, ТББ-ын төлөөллийг оролцуулаагүй, зөвхөн ажлын хэсгийн мэргэжил боловсрол туршлага дутмаг залуучууд маш нууц байдалд, явцуу хүрээнд хаалттай ажилласны дээр Засгийн газар онцгой анхаарч, төсөлд гадаад дотоодын мэргэжилтнүүдээр санал дүгнэлт хийлгэлгүй ор нэр төдий хэлэлцсэн болж, УИХ-д өргөн мэдүүлсэн.
Дөрөвт, өмнө өгүүлснийг давтан хэлэхэд байгалийн нөөц баялаг ард түмний мэдэлд, төрийн өмчид байна гэсэн Үндсэн хуулийн заалтыг зөрчиж хайгуул хийсэн зардалд барьцаалагдаж төрийн өмчийг хайгуул хийсэн этгээдэд өмчлүүлэх буруу ойлголт нь “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” компанитай байгуулах хөрөнгө оруулалтын гэрээнд тусгагдсан зэрэг шалтгаанаар Монгол Улс хохирох гэж байна.
Оюутолгойг харилцан ашигтай ашиглах хоёр хувилбар
Монгол Улсын эрх ашгийг уландаа гишгэж, “Айвенхоу Майнз”-ынхыг дээгүүр тавьсан тэгш бус, шударга бус энэхүү гэрээг УИХ батлахгүй нь ойлгомжтой. Тэгээд яах болж байна вэ гэвэл миний бодож байгаагаар хоёр хувилбар байна.
Нэгдэх нь бие бүтээгдэхүүн хуваах хувилбарыг “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк”-д санал болгох. Тус ордыг ашиглах эхний таван жил буюу 2010-2015 онд манай тал олборлох зэс алтны 40 хувь, “Айвенхоу Майнз, Монголиа Инк” хамтрагчийн хамт 60 хувь, 2016-2020 онд 50:50 хувь, 2021-2025 онд Монголын тал 60, нөгөө талууд 40 хувиар тус тус бие бүтээгдэхүүн хуваахаар тохиролцож Ерөнхий гэрээ байгуулах.
Уурхайн геологийн нөхцөл, хүдрийн гарц, зах зээлийн үнэ борлуулалт, орлого зарлага, үр ашгийн өөрчлөлтүүдийг харгалзан бие бүтээгдэхүүн хуваах хувийг өөрчилж болох юм.
Бие бүтээгдэхүүн хуваах нөхцөлөөр хамтарч ажиллахад компанийн менежментийг “Айвенхоу Майнз, Монголиа” “Айвенхоу Оюутолгой лимитэд” хоёр хариуцаж Монголын тал Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гурван гишүүнийг томилж, компанийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих үүрэгтэй оролцоно. Харин санхүүгийн баримтад гарын үсэг зурдаг хоёр дахь хүн нь Монголын төлөөлөгч байх ёстой.
Ерөнхий гэрээг арван жилээр байгуулж, түүнд бие бүтээгдэхүүн хуваах, үйлдвэр, дэд бүтэц байгуулах болон техник технологид хөрөнгө оруулах, хамтран ажиллах талууд тус бүрийн хийх ажил, гүйцэтгэх үүрэг хариуцлага, хамтарч шийдвэрлэх арга хэмжээ, байгаль орчныг нөхөн сэргээх гэх мэт үндсэн асуудлыг тусгах ёстой.
Хэрэв бие бүтээгдэхүүн хуваах хувилбарыг хамтарч хоёр компани хүлээж авахгүй бол тэдэнтэй хамтарч ажиллахыг зогсоож, хайгуул хийсэн зардлыг нь төлж, мөн зардлаар бэлтгэсэн ил далд уурхайнуудыг бусад объектын хамт Монгол Улсын Засгийн газар авах хэрэгтэй.
Хоёр дахь хувилбар. Бие бүтээгдэхүүн хуваах нөхцөлийг хамтрагч компаниуд хүлээж авахгүй бол манай Засгийн газар Оюутолгойн ордыг ашиглах төслийг боловсруулж, олон улсын тендер зарлаж, сонирхож буй Орос, Австралийн болон бусад улсын компанийг оролцуулах. Харин Оюутолгойд гадаадын хоёроос дээшгүй компанитай хамтран ажиллаж Монголын тал хувьцааны 51-ээс дээш хувийг эзэмших ёстой.
Монгол Улсын Засгийн газар Оюутолгойд хөрөнгө оруулах санхүүгийн эх үүсвэрийг дотоод нөөцөө дайчлах, тус ордоос хуваарилах ногдол ашгаа барьцаалж, хамтрагч талуудаас болон хандивлагч орнууд, олон улсын санхүүгийн байгууллагаас урт хугацаатай, бага хүүтэй зээл авах замаар бүрдүүлж болох юм.
Стратегийн ордуудыг ашиглах талаар авбал зохих арга хэмжээ
Дараахь арга хэмжээ авахыг УИХ, Засгийн газарт зөвлөж байна.
Нэгдүгээрт, уул уурхайн салбарт төрөөс баримтлах бодлого, үзэл баримтлалыг боловсруулан баталж, түүнд байгаль орчныг авах юмгүй болтол сүйтгэдэг, химийн хорт бодисоор газрын хөрс, ус, ургамал, агаар, хүн мал, амьтныг хордуулдаг, төсөвт орлого оруулдаггүй шахам, гадаад, дотоодын луйварчдын үүр уурхай болсон олон жижиг, дунд ордуудын дийлэнхийг хааж, хэмжээ хязгаартай ашиглах талаар тусгах.
Хоёрдугаарт, уул уурхайн шинэ бодлогодоо тулгуурлан ашигт малтмалын хууль дахь улс орны эрх ашигт үл нийцэх алдаатай заалтуудыг яаралтай өөрчилж залруулсны дараа хөрөнгө оруулагчидтай гэрээ байгуулах, өмнө байгуулсан тогтвортой байдлын гэрээнүүдийг цаг алдалгүй цуцлах.
Гуравдугаарт, Оюутолгой болон бусад стратегийн ордуудын техник-эдийн засгийн үндэслэлийг гадаадын экспертийн оролцоотой хянаж үнэлж дүгнэж батлах.
Дөрөвдүгээрт, стратегийн ордуудыг ашиглах төслүүдийг яаравчлан боловсруулж, олон улсын тендер зарлах.
Тавдугаарт, татвар, төлбөр, хураамж, татварын хөнгөлөлт урамшууллыг тав таван жилээр тогтвортой мөрдөж бизнесийн тааламжтай орчин бүрдүүлэх, өөрчлөгдсөн өсөлт бууралтыг тухай бүр гадаад дотоодын хөрөнгө оруулагчдад дагаж мөрдүүлэх.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх эрдэмтний зөвлөлийн гишүүн, доктор, профессор
Г.ПҮрэвбаатар
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment